De komst van het coronavirus en de bijbehorende maatregelen hebben de Nederlandse samenleving sterk beïnvloed, zo stelt het Commissariaat voor de Media (CvdM). Ook het mediagedrag is substantieel veranderd. Tijdens de coronacrisis zijn meer media gebruikt, omdat mensen meer thuis waren. Ook hebben Nederlanders meer nieuwsmediamerken geconsulteerd, omdat ze goed op de hoogte wilden blijven. Dat zijn Nederlanders in grotere mate via digitale kanalen gaan doen. Maar de vraag is of deze veranderingen van blijvende aard zijn, of deze zich voltrekken onder alle doelgroepen en in welke mate mediabedrijven hierop inspelen met hun beleid. Uit de Mediamonitor 2021 van de CvdM blijkt dat drie onderliggende trends de veranderende consumptie kenmerken en de strategische keuzes van mediabedrijven (mede) bepalen.
De mediasector was volgens de CvdM meer dan tevreden over de na jaren weer stijgende consumptie van traditionele mediakanalen. In tijden van corona wordt er meer naar televisiezenders en radiozenders gekeken en geluisterd. Nieuws- en actualiteitenprogramma’s zijn populair, en worden relatief weinig uitgesteld geconsumeerd. Dit blijkt echter vooral door de leeftijdsgroep van 65 jaar en ouder te zijn veroorzaakt, die niet alleen nieuws, maar ook fictie nog graag lineair kijken.
Jongeren kijken steeds minder lineaire televisie
Jongeren tot 34 jaar kijken volgens de CvdM steeds minder lineair televisie. Van de totale tijd die ze achter het televisiescherm doorbrengen, wordt nog maar 50 tot 60 procent aan lineaire televisie besteed. Ook de luistertijd en het bereik van radiozenders daalt in de groep van 50 jaar en jonger, terwijl het over alle Nederlanders behoorlijk stabiel is of zelfs groeit. Zowel kijken als luisteren onder de jongeren vindt steeds vaker via digitale kanalen plaats. Deze trend zet ook in de eerste helft van 2021 verder door. Het lijkt dus een blijvende verandering in mediagebruik te weerspiegelen, die vooralsnog langzaam van jong naar oud wordt doorgezet.
Het gebruik van video on demand is volgens het CvdM in 2020 verder gegroeid; evenals het aanbod. Steeds meer aanbieders uit binnen- en buitenland bieden hoogwaardige content aan. De content wordt bekeken op het moment dat men het wil, maar ook livestreaming is in opmars. Digitale audiodiensten on demand zijn eveneens in de lift. Het aantal aanbieders groeit ook hier en men is in toenemende mate bereid voor content te betalen.
Groeispurt van podcasts
In 2020 heeft de eerder ingezette groeispurt van podcasts verder doorgezet. Onder jongeren is volgens de CvdM de grootste rek uit de groei, maar er is nog volop groei in de middelbare leeftijdsgroep. Dit zien we ook in het videosegment. Het on-demand-kijken naar videocontent en luisteren naar on-demand-audiocontent is anno 2020 mainstream geworden en breed verdeeld over alle leeftijden. Alleen de oudste groep loopt hier nog iets achter.
Waar in het verleden duidelijke scheidslijnen tussen media bestonden, is nu de trend dat de meeste (grotere) mediabedrijven crossmediale producten aanbieden. Uitgevers die van oudsher aanbieder van het geschreven woord zijn, stappen nu in podcasts. Dit is logisch gezien de aard van de content die zij maken. Tijdschriften en dagbladen worden steeds meer digitaal gelezen en televisiezenders lanceren nieuwe formats eerst online. Nieuwsmediamerken worden zowel online als via sociale media goed gevonden. Dit betekent dat de scheidslijnen tussen mediumtypen vervagen en het steeds minder relevant wordt waar men met het merk in aanraking is gekomen. Mediabedrijven reageren hierop door hun media-aanbod onder één herkenbaar merk te positioneren. Na NPO en AD geldt dit in 2021 ook voor NRC en RTL.
Mediabedrijven bevinden zich in een kanteljaar
Deze trends in mediaconsumptie luiden volgens het CvdM het kanteljaar in de digitale transitie in. Dagbladen zijn digitaal goed opgesteld en omroepen vinden steeds beter de crossmediale weg. Crossmediale schaalgrootte, meer betalende abonnees en het gericht kunnen aanbieden van advertenties aan niet betalende gebruikers die hun inloggegevens achterlaten, zouden het voortbestaan van Nederlandse mediabedrijven kunnen garanderen.
Door het nastreven van schaalgrootte ontstaat tegelijkertijd het risico dat de concentratie op de mediamarkten sterk groeit en dat daarmee de pluriformiteit en onafhankelijkheid in gedrang kunnen komen. In 2020 heeft DPG Media Sanoma overgenomen en heeft de mediaconcentratie een nieuw niveau bereikt. In 2021 heeft RTL Group (Bertelsmann) aangekondigd Talpa Network te willen overnemen. Na een ongekende concentratie in de uitgeverijsector lijkt nu volgens het CvdM een mediagigant op het gebied van audiovisuele media in Nederland te ontstaan.
