De voortschrijdende digitalisering van de stroomvoorziening maakt haar kwetsbaar door toenemende kans op fouten in de software zelf, niet alleen als gevolg van cyberaanvallen. Het kabinet moet daarom investeren in kennis om samen met de elektriciteitssector deze kwetsbaarheid scherp in beeld te krijgen en weg te nemen. Dit concludeert de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) in zijn advies ‘Stroomvoorziening onder digitale spanning’ dat op 15 maart 2018 is aangeboden aan regering en parlement.
De digitalisering van de stroomvoorziening gaat snel. Dat is nodig voor de benutting van meer duurzame energiebronnen zoals zonnepanelen en windmolens, en ook voor de grootschalige toepassing van warmtepompen en voor de tijdelijke opslag van stroom in bijvoorbeeld batterijen van auto’s. Door de toenemende complexiteit van de digitale aansturing van de stroomvoorziening, en ook omdat steeds meer zelflerende en autonoom beslissende apparaten aangesloten worden op het net, ontstaan nieuwe kwetsbaarheden in het elektriciteitssysteem. De kans op grootschalige stroomuitval kan daardoor toenemen.
Moedwillige verstoring door cyberaanvallen
Momenteel gaat veel aandacht uit naar moedwillige verstoring van digitale systemen (cybersecurity) en de mogelijke gevolgen daarvan voor de stabiliteit van het elektriciteitsnetwerk. De Rli wijst er op dat digitale systemen in toenemende mate ook kwetsbaar worden door onvoorzien gedrag van de geautomatiseerde systemen zelf. De raad concludeert dat overheid en bedrijfsleven op dit moment hierin onvoldoende inzicht hebben, en ook niet in de gevolgen daarvan voor de betrouwbaarheid van het hele elektriciteitssysteem. De raad vindt dat in deze kennislacune op korte termijn moet worden voorzien.
De Raad voor leefomgeving en infrastructuur stelt dat digitalisering stroomvoorziening ook kwetsbaar maakt voor storingen door softwarefouten.
Nu zijn de taken binnen de elektriciteitsvoorziening tussen markt en overheid nog helder verdeeld. Digitalisering zorgt er volgens de Rli voor dat deze scheidslijnen minder strikt worden. De raad vindt daarom dat overheid en markt samen moeten investeren in onderzoek en kennisontwikkeling met betrekking tot de gevolgen van de digitalisering van onze stroomvoorziening.
De toenemende afhankelijkheid van elektriciteit en de kans op maatschappelijke ontwrichting als gevolg van grootschalige stroomuitval, maken het belang van een betrouwbare stroomvoorziening steeds groter. De raad vindt het beperken van de aan digitalisering verbonden risico’s daarom dringend noodzakelijk.
Noodstroomvoorzieningen antennemasten verplichten
Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) stelde in februari al dat het kijkt naar nut en noodzaak om noodstroomvoorzieningen voor mobiele sites verplicht te maken. Het ministerie voert een kosten- en batenanalyse uit om te kijken of een verplichting zinvol is. De achterliggende gedachte is dat mobiele bereikbaarheid heel erg belangrijk is geworden voor de samenleving, zeker als er iets aan de hand is. Staatssecretaris Keijzer wil de analyse in de eerste helft van dit jaar publiceren.
De VVD verwoordde tijdens een debat op 15 februari de zorgen van de mobiele operators, over de kosten van maatregelen. De verantwoordelijkheid voor het elektriciteitsnetwerk ligt bij de netbeheerders en de energiebedrijven – die verantwoordelijkheid moet niet worden afgewenteld op de mobiele sector.
EZK stelde hierop dat stroomstoringen nooit helemaal te voorkomen zijn. Kleine storingen worden vaak veroorzaakt door graafschade aan een kabel, of uitval van een kast. Zo af en toe valt er een station uit in het hoogspanningsnetwerk, zoals in Amsterdam. Of vliegt er een militaire helikopter tegen een hoogspanningskabel.
Het is een structurele kostenpost om elke site te voorzien van een back-up batterij. Daarbij komen dan ook maatregelen om de backhaul te beschermen tegen uitval. De knooppunten en datacenters worden goed beschermd, want de grote brand bij Vodafone in Rotterdam (4 april 2012) heeft de sector en de overheid met de neus op de feiten gedrukt. Het kostte het bedrijf een week hard werken om het netwerk weer te herstellen.
T-Mobiles verbetert mobiele back-up
T-Mobile maakte in november 2017 bekend dat het zijn 5.000 mobiele sites gaat voorzien van een betere backup. Dat meldde netwerkstrateeg Richard Marijs november op het Telecompaper congres Telecom Insights . De tijd op de accu gaat omhoog van 30 minuten naar een uur, voor bellen, sms en mobiel internet. Deze tijd is een gemiddelde, omdat de hoeveelheid verkeer sterk kan verschillen van mast tot mast. Een operator kan een site ook gedeeltelijk uitzetten als een storing niet heel snel te verhelpen is.
