Het rapport van het CTIVD is deels een nulmeting, schrijft de regering aan de Tweede Kamer. De nieuwe wet voor de inlichtingendiensten AIVD en MIVD is kort geleden in werking getreden en de diensten zijn nog bezig met de invoering. Dat melden minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken en Ank Bijleveld van Defensie. Ze reageren op het rapport van de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD).
De CTIVD constateert risico’s voor onrechtmatig handelen door de beide diensten. Essentiële waarborgen voor de rechtsbescherming van de burger missen nog, geheel of gedeeltelijk, hun invulling in intern beleid, werkprocessen en de inrichting van technische systemen. Instrumenten voor de verplichte interne controle ontbreken en mede daardoor is effectief extern toezicht door de CTIVD nog onvoldoende mogelijk.
Wiv sinds mei 2018
De nieuwe Wet op de Inlichtingen en Veiligheidsdiensten (Wiv 2017) is in 2017 aangenomen in het parlement en op 1 mei 2018 in werking getreden. In een raadgevend referendum over de wet stemde een meerderheid van de bevolking 'nee'. Het toezicht op de Wiv wordt uitgebreid.
De implementatie van de Wiv 2017 (de Wet op de Inlichtingen- en veiligheidsdiensten) vergt veel van de betrokken organisaties. Die implementatie moet gebeuren terwijl het dagelijkse werk doorgaat. Inmiddels hebben beide diensten maatregelen genomen om sturing en regie op de implementatie te versterken en te voorzien in een strakke monitoring hiervan, meldt het kabinet.
De kern zit in de taak om onderzoeksopdrachtgerichte interceptie (bulk-interceptie) “zo gericht mogelijk” te maken. De vaak grote datastromen (onderschept via de ether) moeten worden gefilterd om de relevante informatie eruit te halen (datareductie) en de niet-relevant gegevens onomkeerbaar te vernietigen. Het CTIVD ziet daar specifieke en hoge risico’s.
1 mei 2019 als volgende deadline
De ministeries onderkennen dat de AIVD/MIVD nog grote stappen moeten zetten om hun zorgplicht in te vullen. Deze interne governance wordt in 2019 nader uitgewerkt. Op 1 mei 2019 begint toezichthouder CTIVD aan een nieuwe voortgangsrapportage. De stand van zaken op die dag wordt geanalyseerd. De overheid hanteert dat als deadline om zo veel mogelijk procedures te ontwikkelen.
Voor interceptie via de ether worden de werkprocessen in 2019 vastgelegd. De geautomatiseerde datareductie moet voor 1 mei 2019 klaar zijn. Die datum is relevant, omdat de diensten in april 2018 zijn begonnen met het verzamelen van datastromen onder de nieuwe wet.
Die gegevens mogen maximaal 12 maanden bewaard worden als ze nog niet zijn geanalyseerd. Die geautomatiseerde analyse moet nog beginnen. Dit geldt voor data die zijn onderschept via de ether. De diensten mogen ook internetkabels gaan aftappen, maar daar zijn ze nog niet mee begonnen.
