De Wet op de Inlichtingen- en veiligheidsdiensten is op 1 mei in werking getreden. De wet geeft de inlichtingendiensten nieuwe bevoegdheden om kabels af te tappen en zo informatie te verzamelen. De oude wet stamt uit 2002 en voorzag alleen nog in de mogelijkheid om communicatie via de ether te onderscheppen. Het meeste internetverkeer gaat echter via (glasvezel)kabels. De AIVD en de MIVD krijgen meer mogelijkheden.
Regering wil Wiv op twee onderdelen wijzigen
Over de Wiv is op 21 maart een raadgevend referendum gehouden. Een meerderheid van de kiezers heeft zich daarin uitgesproken tegen de Wiv. In de Tweede Kamer heeft het kabinet de bestaande waarborgen benadrukt en aangekondigd dat er een wetsvoorstel komt om twee onderdelen aan te passen.
Er wordt een beleidsregel opgesteld die vastlegt dat de inzet van de bevoegdheden door de diensten zo gericht mogelijk dient te zijn. Daarbij wordt een eventuele inbreuk op de grondrechten van derden nadrukkelijk meegewogen.Een ander discussiepunt in de Wiv is de uitwisseling van data tussen Nederlandse inlichtingendiensten en buitenlandse diensten. De wet voorziet in de mogelijkheid dat die uitwisseling plaats vindt, maar onder voorwaarden.
Er komt al dit jaar een lijst met landen waarmee ongeëvalueerde (ruwe) data mag worden gedeeld. Om te beoordelen met welke landen de diensten in welke mate informatie kunnen delen, worden wegingsnotities opgesteld. Deze wegingsnotities worden voor dit jaar beloofd.
Toezicht op Wiv wordt verduidelijkt
De regering wil vier andere maatregelen nemen door de wet niet te wijzigen, maar door de toelichting bij de praktijk te verduidelijken. De overheid hanteert de term onderzoeksopdrachtgerichte interceptie (OOG-interceptie), terwijl tegenstanders dit omschrijven als bulkinterceptie of het sleepnet.
Data verkregen uit OOG-interceptie op de kabel wordt niet langer automatisch drie jaar bewaard. Ieder jaar wordt beoordeeld of informatie bewaard moet blijven en moet de minister daarvoor toestemming verlenen, meldde het kabinet in een nieuwsbericht.
Verder schrijft het kabinet aan de Kamer dat het vrijwel uitgesloten is dat OOG-interceptie op de kabel de komende jaren wordt ingezet voor onderzoek naar communicatie met oorsprong en bestemming in Nederland (met uitzondering van onderzoek in het kader van cyberdefence, omdat bij digitale aanvallen misbruik wordt gemaakt van de Nederlandse digitale infrastructuur).
Ook benoemt het kabinet daarnaast expliciet het borgen van de omgang met medische gegevens en de bescherming van journalisten. De Tweede Kamer heeft de regering verzocht om te worden geïnformeerd over de bewaartermijnen en de keuzes die de minister maakt om datasets te vernietigen of toch langer te bewaren.
Privacy-organisaties willen kort geding
Privacy-organisatie Bits of Freedom en enkele andere organisaties (BIT, Privacy First, het NJCM, de NVSA, Free Press Unlimited, Voys, Speakup en het Platform Bescherming Burgerrechten) hebben een kort geding aangekondigd, waarin ze de rechter verzoeken om de Wiv op te schorten. De organisaties vinden dat de wet te diep ingrijpt op burgerrechten.
Als het kort geding wordt afgewezen, is er ook de mogelijkheid om een bodemprocedure te beginnen waarin de rechters zich buigen over deze materie, mogelijk met een toetsing aan Europese wetgeving. De organisaties hebben dit al aangekondigd toen de Eerste Kamer nog bezig was met de behandeling van de Wiv, maar de Senaat stemde wel in met de wet.
