De toezichthouder op de inlichtingendiensten keurt ongeveer 1 op 20 plannen in eerste instantie af. Het werk van de AIVD en de MIVD wordt gecontroleerd door de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB). Die heeft haar eerste jaarverslag gepubliceerd, over de periode 1 mei 2018 tot en met 30 maart 2019. De eerste tussenstand is in november al bekendgemaakt, ook ongeveer 5 procent.
De TIB is opgericht onder de in 2018 ingevoerde nieuwe wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv). Als de AIVD en MIVD bepaalde bijzondere bevoegdheden willen inzetten hebben ze daarvoor toestemming nodig van de minister van BZK of Defensie. De TIB toetst daarna of die toestemming rechtmatig is verleend. In een aantal gevallen oordeelt de toezichthouder dus dat de overheid te snel ja heeft gezegd.
4,5% afwijzingen bij AIVD
De TIB heeft in de periode van 1 mei 2018 tot 1 april 2019 in totaal 2159 verzoeken getoetst van beide diensten gezamenlijk. De verhouding tussen AIVD en MIVD is als staatsgeheim aangemerkt. TIB wilde die cijfers uitsplitsen, maar dat is tegengehouden.
Bij 4,5% van de verzoeken van de AIVD heeft de TIB geoordeeld dat de toestemming onrechtmatig is verleend. Dit is een daling van het percentage ten opzichte van de periode 1 mei tot 1 oktober 2018 (5,5%). Dit komt onder meer doordat er beter gemotiveerd wordt en het aantal vermijdbare fouten is gedaald.
Bij 5,8% van de verzoeken van de MIVD heeft de TIB geoordeeld dat de toestemming onrechtmatig is verleend. Dit percentage valt wat hoger uit omdat er een bundel separate verzoeken ineens is afgetoetst. Anders was het gedaald.
Plan voor bulkinterceptie afgewezen
De TIB heeft een verzoek afgewezen van een dienst om bij een bedrijfsnetwerk binnen te dringen en gegevens van miljoenen personen tegelijk te onderscheppen. De noodzaak was onvoldoende onderbouwd was om het ongericht verwerven van de gegevens van miljoenen personen te rechtvaardigen (toets op proportionaliteit). Ook was het in dat geval mogelijk de gegevens individueel op te vragen (toets op subsidiariteit).
AIVD tapt kabels af
De TIB heeft ook verzoeken met betrekking tot een nieuwe bevoegdheid van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten getoetst: de onderzoeksopdrachtgerichte (OOG) interceptie op de kabel. De TIB heeft in eerste instantie geoordeeld dat de verzochte inzet niet proportioneel en niet zo gericht mogelijk was en daarom de door de ministers verleende toestemmingen als onrechtmatig beoordeeld. Vervolgens zijn nieuwe verzoeken ingediend om deze bevoegdheid in te zetten. De reikwijdte van de inzet is daarin beperkt. Deze verzoeken zijn door de TIB geclausuleerd als rechtmatig beoordeeld.
