Capaciteitsgebrek lijkt de voornaamste reden voor KPN en Vodafone om te besluiten hun fair use policy (FUP) voor het gebruik van mobiel internet op de smartphone ten grave te dragen. KPN kondigde in eerder in 2010 aan dit jaar nog voor nieuwe abonnementen mobiel-internetbundels aan te gaan bieden met een limiet aan het dataverbruik. Vodafone is van de drie operators met een eigen 3G-netwerk de eerste die concreet nieuwe bundels aanbiedt, met maxima van respectievelijk 250 MB en 1 GB. Vodafone voert als belangrijke reden voor de wijziging aan dat het transparanter wil zijn richting klanten. Er is overigens sprake van tweesporenbeleid, aangezien onder meer KPN en Vodafone het voor instappers juist aantrekkelijker maken om mobiel internet te gaan gebruiken (zie commentaar KPN ziet mobiel internet als klantentrekker). Het zijn vooral de grootverbruikers die getroffen worden door het schrappen van FUP.
Met alle respect voor Vodafone, het argument over meer transparantie is natuurlijk 'window dressing', evenals de belofte dat de klant met een Bel + SMS + Mobiel Internet abonnement beter af is dan klanten nu met de fair use policy (maximaal tien maal meer datagebruik dan een gemiddelde klant). Het gaat er, heel simpel, om dat Vodafone last krijgt of verwacht te krijgen van capaciteitsproblemen in zijn mobiele netwerk (antennes of backhaul, of wellicht allebei). Het huidige UMTS/HSPA-netwerk kan, zo stelt Vodafone in feite zelf ook in zijn persbericht, de explosieve groei van het gebruik van mobiel internet via smartphones niet aan. 'Om klanten niet te benadelen stelt Vodafone de nieuwe bundelgroottes echter vast op waarden die ruim boven de huidige Fair Use Policy liggen'. Dat is een doekje voor het bloeden. Toekomstige grootverbruikers - gezien de groei van internetgebruik onder jeugdigen potentieel zeer grote doelgroep – zouden zonder de nu opgelegde beperkingen ongetwijfeld veel meer van hun vaste-internetconsumptie mobiel zijn gaan consumeren.
Alledrie de MNO's zullen met capaciteitsproblemen te maken krijgen of hebben daar - zoals T-Mobile Nederland - al in vrij ernstige mate mee te maken gehad. T-Mobile heeft de capaciteitsproblemen voor de korte termijn aangepakt met uitbreiding van de antennecapaciteit, maar dit kan op langere termijn niet genoeg zijn. Zeker wanneer de komende jaren video het merendeel van de groei van mobiel datagebruik zal omvatten, zijn voor alle partijen verregaande upgrades van het UMTS/HSPA-netwerk nodig en een overgang naar een 4G/LTE-netwerk. Daarvoor zijn logischerwijze forse investeringen nodig en die moeten, linksom of rechtsom, door de klanten betaald worden.
De fair use policy (en volledig onbeperkt gebruik) heeft - los van kritiek over hoge tarieven in Nederland - de doorbraak van mobiel internet en mobiel dataverbruik in Nederland mede mogelijk gemaakt - naast de 3G-netwerken en smartphones waarbij bellen bijzaak is. Nu de mobiele netwerken dreigen te bezwijken onder het succes, dragen KPN en Vodafone alvast hun FUP ten grave. Vodafone heeft natuurlijk te maken met een stijgend gemiddeld gebruik van mobiel internet door de toename van Android-toestellen, de bestaande iPhone-toestellen op haar netwerk en wellicht de te verwachten iPhone 4G toestellen. Een datalimiet is daarom op zich begrijpelijk. Een probleem bij deze beperking is dat de consument niet precies weet wat hij nu verbruikt. En bijvoorbeeld ook niet weet hoeveel data een bepaalde applicatie gebruikt. Dat kan de consument onzeker en afwachtend maken, slecht voor de verdere ontwikkeling van mobiel breedband internet. Vodafone heeft wel aangekondigd met een app te komen die beter inzicht in het mobiel datagebruik geeft.
Het blijft de vraag hoe lang Vodafone en KPN – en wellicht andere aanbieders van mobiel internet voor smartphones – datalimieten blijven hanteren. Men gaat ongetwijfeld investeren in het omzetten van de licenties voor 2,6 GHz spectrum ( en wat er nog aan spectrumlicenties gaat volgen) in daadwerkelijke 4G-netwerken. De investeringen in deze netwerken zullen de MNO’s er uit willen halen door gebruik van de netwerken aan te moedigen. Het schrappen van de nu opgelegde datalimiet kan daarbij opnieuw als een aanjager werken voor de groep voorlopers op het gebied van mobiel internet.
