Er lijken oplossingen voorhanden te zijn die de (gedeeltelijke) inzet van het voor 5G belangrijke 3,5 GHz-spectrum in Nederland toch mogelijk maken. De inzet van nieuwe mogelijkheden om data te onderscheppen door inlichtingendiensten, technologie zoals MiMo en LSA en het heroverwegen van het belang van 3,5 GHz-spectrum voor inlichtingendoeleinden spelen hierbij een rol. Dat stelt staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken en Klimaat) in een brief aan de Tweede Kamer.
Keijzer komt met haar brief vroegtijdig tegemoet aan een motie van onder meer Tweede Kamerlid Van den Berg. In de motie werd geëist dat EZK uiterlijk in het zomerreces van de Tweede Kamer in 2018 duidelijk zou maken welke oplossingsmogelijkheden er zijn voor het landelijk beschikbaar stellen van de 3,5 GHz-band voor mobiele communicatie. Naar verwachting gaat het ook lukken om tijdig – uiterlijk eind 2018 - een besluit te nemen over de toekomst van de 3,5 GHzband. Hoewel er geen oordeel wordt geveld over de genoemde oplossingsrichtingen, wordt her en der wel aangegeven dat er potentie in zit.
Zes oplossingsrichtingen
In totaal zijn er nu zes oplossingsrichtingen. Aan het eind van het jaar zal op basis van de uitwerking van deze oplossingsrichtingen en de uitkomsten van de evaluatie van het huidige uitgiftebeleid van de 3,5 GHz-band een afgewogen besluit volgen over de toekomst van de 3,5 GHz-band, belooft Keijzer. Dat besluit wordt door EZK, BZK en Defensie samen genomen.
In de brief schrijft Keijzer dat zij samen met de ministeries van Defensie en BZK zoekt naar oplossingen om, ‘met inachtneming van de belangen van de nationale veiligheid’ te komen tot een verantwoorde beschikbaarstelling van de 3,5 GHz-band. Het gaat hierbij om de bescherming van de interceptie van satellietcommunicatie ten behoeve van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten via het grondstation in het Friese Burum. Verplaatsing van het grondstation naar een andere locatie is ook een optie.
TNO onderzoekt effect op Burum
TNO onderzoekt komend najaar het effect van de uitrol van toekomstige 5G-netwerken op het satellietgrondstation in Burum en welke technische maatregelen daarbij effectief kunnen zijn om storing door 5G-uitrol te voorkomen of te beperken - bijvoorbeeld door aanvullende voorwaarden aan het gebruik te stellen.
De resultaten van dit onderzoek, volgens Keijzer onmisbaar om het noodzakelijke inzicht in de storingsproblematiek te verschaffen, zullen naar verwachting in het najaar gereed zijn. Nog dit jaar zullen de drie betrokken ministeries dan besluiten of en zo ja welke oplossingsmogelijkheid – of een combinatie hiervan – het meest zinvol zijn.
Technische, beleidsmatige oplossingen
De zes oplossingen zijn niet alleen technologisch van aard, maar ook beleidsmatig:
- Frequentieseparatie. Oplossingsrichting waarbij een deel van de 3,5 GHz-band (op termijn) mogelijk beschikbaar kan komen gelet op een eventueel afnemend belang van de 3,5 GHz-band voor inlichtingendoeleinden.
- Introductie van nieuwe interceptieconcepten. Oplossingsrichting waarvoor gekeken wordt in hoeverre het mogelijk is om geavanceerde antennetechnologie en/of geavanceerde signaalanalyse toe te passen, waardoor het effect van stoorsignalen wordt verminderd.
- Locatie: de mogelijkheden van verplaatsing van satellietinterceptie in de 3,5 GHz-band naar een andere fysieke locatie.
- Geografische exclusiezone. Oplossingsrichting waarbij op basis van onderzoek naar het effect van de uitrol van 5G-netwerken op de satellietinterceptie in Burum kan worden bepaald in hoeverre een geografische exclusiezone nodig is om het verlies aan interceptiemogelijkheden te beperken.
- License Shared Access (LSA)-technologie op basis van meteorologische voorspellingen en inzichten. Met LSA-technologie kunnen verschillende toepassingen gebruik maken van dezelfde frequentieband. Er lijken mogelijkheden te zijn om de geografische exclusiezone en de eventuele beperkingen op het uitgestraalde vermogen daaronder afhankelijk te maken van atmosferische omstandigheden.
- Inzet van slimme 5G-antennetechnieken. Oplossingsrichting waarbij slimme antennetechnieken binnen de 5G-standaard (antennebundelsturing ook wel MiMo-technologie) wellicht een oplossing kunnen bieden om de geografische exclusiezone te verkleinen.
Problemen door Burum
In de meeste EU-landen worden de komende jaren licenties geveild om spectrum in de 700- MHz en 2,1 en 3,5 GHz-frequentiebanden in te zetten voor 5G-netwerken. De 3,5 GHz-frequentieband wordt hierbij als zeer belangrijk gezien voor een volwaardig 5G-netwerk. In Nederland zorgt het satelliet grondstation in het Friese Burum echter voor problemen.
Dit grondstation wordt door inlichtingendiensten AIVD en MIVD gebruikt om communicatie af te tappen. Omdat het gebruik van 3,5 GHz-frequenties deze operaties kunnen verstoren, geldt er nu nog een verbod op het gebruik van het spectrum in Noord-Nederland. In de praktijk betekent dit dat er voor de 3,5 GHz-frequentieband vooralsnog geen licenties geveild worden bij de spectrumveiling in het najaar van 2019.
Pleidooi voor snel besluit
Operators en recent ook brancheorganisatie Nederland ICT pleiten er voor dat er zo snel mogelijk duidelijkheid komt over het wel of niet kunnen gebruiken van de spectrum in de 3,5 GHz-frequentieband. Ook willen zij beter en meer overleg met de betrokken ministeries. Zij vrezen dat Nederland achterop gaat lopen in vergelijking met andere Europese landen. Dit zou de Nederlandse koppositie op het gebied van digitalisering - met name de vaste en mobiele telecominfrastructuur - onderuit kunnen halen. Dat heeft weer gevolgen voor de ontwikkeling van de digitale economie.
Bovendien moeten operators nu al investeringsbeslissingen nemen voor infrastructuur en licenties. Hoe langer er onduidelijkheid bestaat, des te langer investeringsbeslissingen vooruitgeschoven moeten worden. Nu al zijn er praktische problemen omdat 5G-proeven met het 3,5 GHz-spectrum door samenwerkingsverband 5Groningen niet mogen.
