Research In Motion (RIM) heeft bekend gemaakt wereldwijd tweeduizend banen te schrappen. Het is voor de Canadese BlackBerry-producent de grootste personele aderlating in een decennium. De ontslagronde moet het bedrijf – volgens het bestuur- weer aantrekkelijk maken voor de aandeelhouder, maar ook voor de consument. De vraag is of de ‘verstandige en noodzakelijke stap’, zoals RIM het verantwoord, het tij zal doen keren.
Het is namelijk opmerkelijk te noemen dat RIM het mes in zijn personeelsbestand zet terwijl het moeite heeft een nieuw OS te lanceren, op tijd producten in de markt te zetten of om een business rond apps te creëren.
Marktaandeel onder druk
Het marktaandeel van RIM staat wereldwijd flink onder druk. Hoewel het bedrijf lokaal successen boekt, zoals bijvoorbeeld in Nederland, is RIM voor het grootste deel afhankelijk van zaken in Noord-Amerika. In die regio stond volgens ComScore het marktaandeel van het bedrijf op 25,7 procent in Q1 2011 tegenover ruim 30 procent in het kwartaal daarvoor. RIM moest vooral inleveren aan Apple (iPhone, iOS) en Google (meerdere devices met Android OS).
En dat drukt aardig op de inkomsten. Over het Q1 2012 (gebroken boekjaar) rapporteerde RIM een veel lagere omzet (-12%) en een lagere winst (695 miljoen dollar tegenover 934 miljoen dollar in het kwartaal daarvoor). Het bedrijf verkocht ongeveer een half miljoen PlayBook-tablets en 13,2 miljoen BlackBerry’s, beide beneden de verwachtingen van analisten. RIM weet de terugval, die in Q3 moet zijn verdwenen, onder meer aan de uitstel van producten zoals de Bold 9900/9930 en de tablet PlayBook met 4G-ondersteuning.
De cijfers van RIM staan in schril contrast met die van Apple. Ter vergelijking: Apple verkocht in Q3 2011 maar liefst 20,34 miljoen iPhones, een stijging van 142 procent ten opzichte van een jaar eerder. De verkoopstijging van het aantal iPads was echter nog groter. In Q3 2011 werden er 9,25 miljoen verkocht, wat neerkomt op een stijging van 183 procent in vergelijking met Q3 2010. Apple behaalde in Q3 2011 een omzet van 28,57 miljard dollar, bijna een verdubbeling in vergelijking met Q3 2010 (toen 15,70 miljard dollar). De winst steeg naar 7,31 miljard dolllar en 7,79 dollar per aandeel. Een jaar geleden behaalde Apple in Q3 nog een winst van 4,25 miljard dollar en 3,51 dollar per aandeel.
Veranderende marktomstandigheden
Uitstel is een groot onderdeel van de problemen van RIM. RIM draait al lange tijd mee in de mobiele industrie en weet hoe hectisch de dynamiek en de concurrentie kunnen zijn, maar de top van RIM (met name oprichters Jim Balsillie en Mike Lazaridis) heeft inmiddels de reputatie koppig te zijn en niet te willen toegeven aan veranderende marktomstandigheden die feitelijk eigenhandig door Apple zijn gecreeërd: een high-end smartphone met een destijds ongeëvenaarde gebruikerservaring, aantrekklijk design en een platform dat geliefd is bij ontwikkelaars. Ook Nokia verslikte zich in dezelfde ingrediënten, maar wist uiteindelijk aan te haken bij Microsoft. RIM, traditioneel sterk in de zakelijke markt, hield aanvankelijk stand en plukt daar in sommige markten de vruchten van.
In Nederland doet RIM het erg goed. De BlackBerry Bold 9700 was in 2010 de best verkochte mobiele telefoon en smartphone in Nederland, blijkt uit cijfers van GfK Retail en Technology. Ook in 2011 blijft het marktaandeel van BlackBerry stijgen, laat het rapport Dutch Mobile Consumer Q1-2011 - Handset Edition van Telecompaper zien. Dat heeft voor een groot deel te maken met de exclusieve deal tussen Apple en T-Mobile waardoor de concurrent de BlackBerry als waardig alternatief omarmde. Daarnaast zijn applicaties als BlackBerry Messenger en Ping mateloos populair onder de jeugd.
Maar sinds één, twee jaar knaagt Android hard aan het RIM-bastion terwijl de iPhone op zijn sokkel blijft staan. Het is wachten op een antwoord hoe langer het op zich laat wachten, hoe minder oor er naar zal zijn.
QNX als Heilige Graal?
RIM vestigt al zijn hoop op QNX. QNX is de opvolger van BlackBerry OS, dat alweer aan zijn zevende versie toe is. Het OS kwam in handen na de overname van het gelijknamige bedrijf in april vorig jaar. Met QNX wil RIM laten zien dat het wel degelijk kan meekomen in de gedemocratiseerde smartphonemarkt, wat wil zeggen dat zowel consument als zakelijke gebruiker zijn weg op de BlackBerry weet te vinden. Dat gezegd hebbende: de trend beweegt zich steeds meer naar de consument die uiteindelijk bepaalt welk toestel / OS het meeneemt op de werkvloer. Sommige bedrijven stellen een telecombudget beschikbaar voor medewerkers die dit dan naar eigen wens mogen invullen.
RIM’s eerste stap in de tabletmarkt, de PlayBook, draait al op QNX. De entree van de PlayBook, en daarmee die van QNX, verliep allesbehalve vlekkeloos. Het apparaat was te laat, het was verstoken van mailfuncties, agenda en kon alleen met het 3G-netwerk verbinden via een BlackBerry-smartphone. De kritiek op de PlayBook was daardoor niet van de lucht en de kans op een goede eerste indruk was verkeken. RIM-CEO Jim Balsillie verergerde de situatie door de kritiek naast zich neer te leggen en te poneren dat critici de PlayBook simpelweg ‘niet hadden begrepen’.
QNX is weliswaar technisch in orde en voldoet aan de laatste standaarden, maar daarmee is ook veel gezegd. Een mobiel OS valt of staat evenzo goed bij de gratie van miljoenen developers. En daar ontbreekt het QNX aan. Developers tonen steeds minder interesse in het OS vanwege de complexiteit en, niet onbelangrijk, het gebrek aan schaal. Vanzelfsprekend zijn in dat perspectief Android en iOs toegankelijker en bovendien lucratiever. RIM is van plan QNX in 2012 te migreren naar zijn BlackBerry-smartphones om dan flink te kunnen concurreren met Apple en Google. Een nobel streven, maar zeker tegen die tijd een erg lastige.
Concurrentie zit niet stil
Dit najaar, begin volgend jaar al komen niet de minste partijen met een aantal aankondigingen. Samsung zal het succes van zijn Galaxy-reeks prolongeren met de Samsung Galaxy SIII. Van zijn voorganger de SII werden in enkele weken tijd drie miljoen stuks wereldwijd verkocht. Naar verwachting zal de SIII beschikken over een supersnelle processor en een nieuw scherm. De SIII staat dan waarschijnlijk zij aan zij met de iPhone 5 / iPhone4S. Ook dit toestel belooft de nodige upgrades naar betere prestaties. Eind 2011, begin 2012 zullen ook Nokia en Microsoft aan de wereld willen laten zien dat de vruchten van hun samenwerking het beste van beide werelden inhoudt. HTC blijft op zijn beurt verrassen met sterke resultaten en een aantrekkelijk line-up aan devices. Ondertussen bezint ook LG zich op een nieuwe smartphonestrategie en proberen kleine OS’en zoals WebOS (HP) en Bada (Samsung) zich de markt in te werken.
Als RIM zo rond Q1, Q2 2011 komt binnenvallen met QNX op de smartphone, is het maar de vraag of de consument én de zakelijke gebruikers het nog wel willen. Dan zal RIM de balans op moeten maken en misschien moeten constateren dat tweeduizend man minder het verschil niet heeft kunnen maken.
