Nokia en BlackBerry: twee iconen uit de vroege mobiele markt die uiteindelijk ten onder gaan aan gebrek aan innovatie. Nokia heeft zijn mobiele divisie verkocht aan Microsoft voor 3,79 miljard euro. BlackBerry snijdt zijn consumentenactiviteiten volledig weg, zet 4.500 mensen op straat en laat het zakelijke deel overnemen door investeerder Fairfax, voor 3,48 miljard euro.
Er zitten duidelijke parallellen tussen Nokia en BlackBerry. Te weinig, te laat. Voor zowel het Finse Nokia als het voormalige Research in Motion (begin 2013 omgedoopt tot BlackBerry) was het water de afgelopen jaren tot voorbij de lippen gestegen. Op het hoogtepunt van beide ondernemingen, zo rond 2005, 2006 waren innovaties zoals Apples iPhone en Google's Android-OS nog ver weg. Met de opmars van de iPhone in 2007 en Android vanaf 2008 begon de neergang van zowel Nokia als BlackBerry, wat zich echter pas in 2009, 2010 begon af te tekenen.
Nokia: symbool van mobiele communicatie
Hoewel Nokia al sinds eind jaren '70 mobiele telefoons uitbracht, brak het Finse bedrijf pas 20 jaar later echt door. Als symbool voor mobiele communicatie profiteerde Nokia van de explosieve vraag naar GSM's. Dat ging lang goed, maar uiteindelijk erkende Nokia zijn meerderen in Apple/iOS en Android-toestellen.
Nokia realiseerde in Q1 2006 een omzet van 9,5 miljard euro (+29%) bij een nettowinst van ruim een miljard euro (+21%). In het kwartaal verkocht Nokia 75,1 miljoen mobiele toestellen (+40%). In de Noord-Amerikaanse markt, waar Nokia momenteel vrijwel non-existent is, zag Nokia het aantal verkochte toestellen binnen een jaar bijna verdubbelen naar 8,4 miljoen stuks. De beurswaarde van Nokia lag halverwege het nieuwe millennium rond de 200 miljard dollar, tegen 14 miljard dollar afgelopen juni.
Nokia zag in het tweede kwartaal van 2013 het aantal verkochte handsets met 27 procent dalen. De onderneming heeft de afgelopen negen kwartalen in totaal vijf miljard euro verlies moeten incasseren. Kostenbesparingen – Elop heeft ruim 20.000 banen geschrapt, hoofdkantoren en R&D-faciliteiten gesloten of verkocht en uitbetaling van dividend in januari opgeschort – konden dit verlies tot nu toe niet compenseren.
BlackBerry: van 84 naar 5 miljard beurswaarde
BlackBerry lijdt al geruime tijd verlies en heeft zijn beurswaarde de afgelopen jaren zien decimeren tot minder dan 5 miljard dollar (circa 3,6 miljard euro). In 2008 was het bedrijf nog zo'n 84 miljard dollar waard. BlackBerry gold lange tijd als voornaamste leverancier van smartphones voor zakelijke gebruikers, ook dankzij de eigen beveiligde servers voor alle BlackBerry-communicatie.
Uiteindelijk wist het bedrijf met de messaging-dienst BBM ('pingen') ook door te dringen tot de consumentenmarkt. Het was een tijdelijk succes. Uiteindelijk bleek BlackBerry zich niet te kunnen meten met Apple's iPhone en apparaten voorzien van Google's Android.
Op de tablet-markt was de lancering van de Playbook een volkomen mislukking. Ook de eerste touchscreen smartphone, de Storm, was eigenlijk nog onrijp en getuigde van plotselinge haast om mee te gaan in de populariteit van aanraakschermen. Begin dit jaar lanceerde BlackBerry zijn nieuwe platform BlackBerry 10 - met een jaar vertraging - om het tij te doen keren. De eerste toestellen op BlackBerry 10 zijn Q5 en Q10 met toetsenbord en de Z10 en Z30 full touch. In juni liet CEO Thorsten Heins – opvolger van de begin 2012 gewipte oprichter Mike Lazaridis en co-CEO Jim Balsilie - weten dat er in totaal 2,7 miljoen smartphones op BlackBerry 10 waren verscheept.
Het was niet genoeg. BlackBerry maakte 23 september bekend zich weer volledig toe te leggen op de zakelijke markt. Ook zal BlackBerry zijn personeelsbestand flink op de schop nemen. In totaal verdwijnen 4.500 banen bij het bedrijf, zo’n 40 procent van het totaal aantal werknemers. Een dag later kwam de onderneming met het voornemen om volledig van de beurs te vertrekken onder de vleugels van Fairfax.
BlackBerry had geen keuze meer nadat het in Q2 van het fiscale jaar 2014 flink onderuit ging. Er werden in totaal 3,7 miljoen BlackBerry-smartphones verkocht, een diepterecord. In Q1 F’14 werden er nog 6,8 miljoen smartphones verscheept, 13 procent meer dan in het vierde fiscale kwartaal van 2013. De omzet kelderde naar 1,6 miljard dollar, de laagste sinds mid-2007. Ongeveer de helft van de omzet kwam uit diensten.
Symptomen van neergang
Wat zijn, achteraf, de symptomen van BB’s neergang?
- Te lang vastgehouden aan keyboard, c.q. niet snel genoeg in echt goede touch screens.
- Slachtoffer van security-problemen en een grote netwerkstoring, van overheden die toegang tot de afgeschermde BB-servers wilden.
- BB had een imago als zakelijke aanbieder, wat de entree op de consumentenmarkt wellicht hinderde. Pingen werd al vrij snel overvleugeld door diensten zoals Whatsapp.
- Slachtoffer van de strijd tussen iOS en Android (net als Nokia)
- Veel te lange time-to-market (net als Nokia). Zo kwam er in heel 2012 geen enkel nieuw toestel uit. Dodelijk op een zo snel veranderende mobiele markt.
- Te kleine developer afdeling in vergelijking met Apple en Google (net als Nokia).
- Niet/onvoldoende open gezet (API, SDK) voor externe ontwikkelaars (net als Nokia). Pas met BB10 durfde BlackBerry te denken aan het aanbieden van het OS in licentie, om zo een breder platform te krijgen.
En nu?
Nokia gaat zich de komende jaren richten op het aanbieden van netwerkproducten, locatieproducten- en diensten (het Here-platform) en teert op inkomsten uit een flink patentportfolio, dat het zegt uit te bouwen. Bepaald geen hemelbestormende strategische visie, maar het kan de onderneming in rustiger vaarwater brengen.
BlackBerry kan zich nu wellicht weer concentreren op de zakelijke markt, waar het ooit begon. Ook dat is geen sinecure, gezien de groeiende groep gebruikers (bedrijven en overheden) die het platform voor Android of iOS hebben ingeruild. Maar BlackBerry is nog altijd de enige leverancier van een geïntegreerd mobiel zakelijk portfolio. Het heeft de know how waarmee door de tijd een keur aan corporate software en diensten (MDM, security, UC, apps) zijn ontwikkeld.
BlackBerry beschikt verder over een goed beveiligd netwerk (BES), een belangrijke asset in een tijd waarin (mobiele) malware, privacy en databescherming hoog op de agenda staan. Verder heeft BlackBerry een indrukwekkend aantal patenten waarvan een groot deel betrekking heeft op zakelijke communicatie. Ook hier geldt: geen prachtige strategische vergezichten, maar onder de omstandigheden ook niet de slechtste keuze.
Als bedrijven kunnen Nokia en BlackBerry zeker nog overleven en wellicht zelfs een goede nichepositie verwerven. Een vergelijking met het roemloze einde van bijvoorbeeld Palm is dan ook nog niet aan de orde. Als innovatoren en als iconen zijn beide ondernemingen echter ten onder gegaan.
