Is breedband immuun voor commoditisering?

Nemen we eerst een stap terug. Traditioneel delen we de telecommarkt in volgens het stramien: vaste telefonie, mobiele telefonie, televisie en internettoegang. Echter, de convergentie van vast en mobiel en de opkomst van OTT (over-the-top) diensten leidt er toe dat een nieuwe indeling logischer is: enablers en diensten. In deze indeling speelt het onderscheid vast/mobiel niet direct een rol en evenmin het onderscheid tussen de managed services van de operators (voice, SMS, TV) en OTT-diensten.

• Enablers: devices en access (breedband).
• Diensten: communicatie (voice, chat), entertainment (tv, video, muziek, print, gaming) en e-services (zorg, onderwijs, beveiliging, domotica, etc.).

En in de periferie hiervan hebben we nog de advertentiemarkt. De vraag is nu: waar zit de meeste waarde, waar is de consument bereid voor te betalen? Dat is een lastige vraag. Content is king, luidt het adagium, maar Spotify en Netflix, met hun all-you-can-eat abonnementen voor een habbekrats, leren dat dat al lang niet meer opgaat. Content zonder schaarste wordt door deze OTT-aanbieders volledig 'gecommoditiseerd'. Datzelfde is al eerder gebeurd met communicatie, denk aan Skype, Viber, WhatsApp, de Facebook Messenger, etc. Devices hebben van Apple en Samsung dominante marktmachten gemaakt. Breedband (connectivity) is de grote winstmaker voor de telecom-, kabel- en mobiele bedrijven (al erkennen zij dat nog niet allemaal omdat ze voorlopig meer last hebben van dalende inkomsten uit managed services). Maar de bewegingen van de internetgiganten, met name Google, Amazon en Facebook, doen het ergste vrezen voor de makers van devices en de aanbieders van breedband.

Google heeft inmiddels een ruime portefeuille van devices en access:

• Devices: van desktop (Chromebox) en laptop (Chromebook) tot tablet (Nexus) en smartphone (Nexus, Motorola) en meer (Google Glass, Chromecast).
• Access: FTTH in de VS (Kansas, Provo, Austin), WiFi (kleine lokale initiatieven, maar ook in Starbucks), satelliet (deelname in O3b Networks), ballonnen (Google Loon).

Hetzelfde geldt voor Amazon:

• Devices: de Kindle e-readers en tablets. En er zijn aanhoudende geruchten over smartphones, een set-top box en een gaming console.
• Access: het WhisperNet dat draadloos de Kindles voedt, maar ook bovenstaande test.

Facebook is nog grotendeels afwezig, maar ook hier zijn terugkerende geruchten over het maken van bijvoorbeeld een smartphone. Het is geen geheim dat deze partijen streven naar lage prijzen, waarbij wordt toegelegd op de hardware om content of advertenties te verkopen.

De webgiganten gebruiken hun macht, naamsbekendheid, omvang, kaspositie en infrastructuur om de enablers (devices en breedband) te commodotiseren. Voor partijen zoals Apple en de telecomaanbieders is dat slecht nieuws, omdat zij hierdoor dreigen de overgang te moeten maken van premium brand (met hoge marges c.q. een balans met veel vreemd vermogen) naar een commodity brand. Dat betekent een lagere beurswaardering c.q. balansversterking (zie de claimemissie bij KPN). Dat hoeft nog niet het einde te betekenen, want ook in een commoditymarkt valt goed geld te verdienen, mits er voldoende schaalgrootte is. Maar de overgang is pijnlijk, dat is duidelijk, gelet op de malaise op de telecommarkten.

Google, Amazon en Facebook kunnen de premiummarkten van vandaag (devices en breedband) commoditiseren om hun volumes verder te verhogen. Omzet is prijs maal volume, en als de prijs laag is (commodity) is het belangrijk de volumes te maximaliseren. Dat is dan ook wat zij nastreven - overigens geholpen door Big Data: een schat aan gegevens over gebruikers en gebruik wordt ingezet om de verkopen te maximaliseren. Zelf opereren zij al in commoditymarkten: de kernactiviteit van Google en Facebook is reclame, de kernactiviteit van Amazon in content (entertainment). Dat maakt hen immuun voor verdere commoditisering.

Terug naar onze marktindeling (zie boven). Commoditisering dreigt op alle fronten:

• Devices: voorlopig zijn het Google en Amazon die hierin een rol spelen. Het is mogelijk dat ook Facebook zich op devices gaat storten. In potentie (en op langere termijn) is dat slecht nieuws voor Apple; het zal moeilijk zijn de status van premiumbrand te handhaven.
• Breedband: het lijkt een brug te ver, maar op lokaal niveau zorgt een initiatief zoals Google Fiber (70 dollar per maand voor 1 Gbps) wel degelijk voor enige commoditisering.
• Communicatie: telecombedrijven maken een moeilijke periode door vanwege de commoditisering van managed services door OTT-diensten.
• Entertainment: de commoditisering is al ver gevorderd, dankzij Spotify en Netflix. De incumbents op de TV-markt (kabel- en satellietbedrijven) kunnen de borst nat maken.
• Advertenties: een commoditymarkt waar Google dankzij technologie een enorme voorsprong heeft. Met de opbrengst kan het allerlei investeringen betalen. Ook Facebook heeft hier grote kansen. En wellicht Yahoo!

Overigens kan hier nog de e-commercemarkt aan worden toegevoegd, waar Google zich steeds meer manifesteert. Naast Amazon en eBay.

Conclusie

Natuurlijk, het zal zo'n vaart niet lopen. Maar toch. De internetbedrijven gebruiken hun marktmacht om de enablers te commoditiseren, teneinde hun volumes (advertenties, content, commerce) te maximaliseren. Big Data helpt daarbij. Geruchten over smartphones en dergelijk zijn dus helemaal niet zo raar. Apple zal het vroeg of laat wel lastig krijgen. Breedband is een beter afgeschermde markt, met hoge entry barriers. Ga maar eens even het vaste netwerk van een telecombedrijf dupliceren. Maar Google Fiber laat zien dat ook die markt niet helemaal veilig is. En dan zijn er glasvezelbedrijven die de commoditisering niet schuwen teneinde meer OTT-diensten te verkopen. Zij hebben de focus op breedband en maken hun bedrijf OTT-ready/OTT-friendly. Denk aan Citynet in Hong Kong of Free in Frankrijk. Met een beetje ondernemerszin en een zak geld (Dik Wessels/Reggefiber, Xavier Niel/Free, Google) kan dat zomaar overal ter wereld actueel worden.