De Europese Commissie heeft, onder de noemer van de Digitale Agenda, twee consultaties geopend. De eerste gaat over non-discriminatoire toegang voor alternatieve operators tot de netwerken van de incumbents, de ander over de manier waarop wholesaletarieven berekend worden. Marktpartijen kunnen tot 28 november reageren. De doelstelling van de EC en commissaris Kroes zijn eenvoudig: de uitrol van nieuwe netwerken, met name in buitengebieden, stimuleren. In het geval van de Europese incumbents heb je het dan over FTTH. Men wil daar zelfs 9,2 miljard euro voor beschikbaar stellen, alhoewel op dit moment nog niet precies duidelijk is hoe. Een aantal partijen, waaronder France Télécom, Telefónica en Telecom Italia, reageert negatief. Op zichzelf is dat een opsteker voor Kroes, want juist deze bedrijven verzetten zich doorgaans met hand en tand tegen zaken als open netwerken en net neutraliteit.
Primair kiest Kroes ongetwijfeld de goede richting met de beide consultaties. Alternatieve operators klagen nog altijd over praktijken die incumbents hanteren om hun eigen retailafdelingen te bevoordelen. Na jaren van regulering hebben de incumbents nog altijd op veel deelmarkten dominante posities, met aandelen van ruim boven de 50 procent. Nederland is waarschijnlijk een voorbeeld van een land met een incumbent die van lieverlee het concept open netwerken omarmd heeft. Het werd ook min of meer als voorwaarde gesteld bij de overname van Reggefiber door KPN. Omschreef KPN Tele2 in 2003 nog als parasiet op zijn netwerk, nu trekt men gezamenlijk met alle wholesaleklanten op tegen de kabel. België is waarschijnlijk een land met weinig concurrentie. De verhoudingen worden vooral bepaald door het koper/coax-duopolie van Belgacom en Telenet.
Ook met de tweede consultatie is op zichzelf niets mis: netwerken die allang zijn afgeschreven kunnen redelijkerwijs toe met lagere wholesaletarieven. Bovendien zijn er op dit punt grote verschillen in de absolute hoogten van de tarieven. De EC wil dat bewerkstelligen door de berekeningswijze te veranderen en harmoniseren, bijvoorbeeld door historische kosten te nemen. Hoge wholesaletarieven op afgeschreven netwerken zijn in zekere zin onwenselijk. Zij zorgen voor ‘gratis geld’ bij de incumbent, met bureaucratie en inefficiëntie als gevolg. Het is al net als met de hoge MTA-tarieven voor mobiele operators: prima om hen in het zadel te helpen, maar na een paar jaar moet het afgelopen zijn met deze subsidiëring van mobiele door vaste netwerken. En breder is dit een argument om het regime volledig af te schaffen en over te gaan op ‘bill & keep’. Ook in de internetwereld komen we zoiets tegen. Amazon is in veel staten van de VS vrijgesteld van het heffen van omzetbelasting (BTW), met name als er in zo’n staat geen fysieke aanwezigheid is. Maar bijvoorbeeld in Californië komt daar volgend jaar een einde aan. Ook daar geldt: de nieuwkomers hebben een paar jaar geprofiteerd van gunstige regels, maar nu is het tijd om een ‘level playing field’ te creëren voor alle marktparticipanten.
Terug naar de vraag of de DSL-wholesaletarieven omlaag of juist omhoog moeten. Een paar jaar geleden speelde in Duitsland een soortgelijke discussie: Deutsche Telekom wilde hogere DSL-wholesaletarieven om meer geld te verdienen, wat besteed zou worden aan FTTH. De wholesaleklanten wilden lagere tarieven om hun business case op DSL te verstevigen en om te kunnen bijdragen aan FTTH-investeringen, waardoor zij de DSL- en de breedbandmarkt competitiever zouden maken. De EC kiest nu dus voor de visie van de laatsten – vandaar het ongenoegen bij de incumbents. Echter, het is zeer de vraag of dit gaat werken. Het is onze stellige indruk dat lagere DSL-wholesaletarieven een averechts effect op FTTH gaan hebben. Immers, unbundlers zien hun business case voor DSL verbeteren, terwijl het verschil met de wholesale glastarieven toeneemt. De extra kosten kunnen zij, daar is de markt collectief van overtuigd, niet doorberekenen aan de eindgebruiker omdat de toegevoegde waarde van glas onvoldoende zou zijn. Zij hebben onvoldoende ‘pricing power’ om een pakweg 10 euro hoger eindtarief te kunnen rekenen. Partijen zoals Tele2 en Online in Nederland zullen zich daardoor meer gaan richten op xDSL en geen diensten gaan leveren op glasvezelnetwerken.
Waar de incumbents gelijk in hebben, is dat hun omzet door de EC-voorstellen in beginsel onder druk komt te staan. Immers, de wholesale-inkomsten uit de DSL-markt zullen afnemen. De vraag is echter of dat per saldo een groot negatief effect zal zijn. Neem KPN, dat in Q2 van 2011 een omzet boekte van 3.290 miljoen euro, maar slechts 150 miljoen daarvan (minder dan 5%) was externe omzet van de wholesale-divisie (KPN W&O). En daarvan heeft lang niet alles betrekking op DSL. Er staat bovendien tegenover dat een prijsverlaging tot grotere volumes zal leiden (ten koste van de kabel) en dus hogere marktaandelen.
Er is in theorie wel een mogelijkheid om ervoor te zorgen dat lagere DSL-prijzen zullen leiden tot meer glas: namelijk door de incumbent er op één of andere manier toe te bewegen het koper uit te faseren waar glas beschikbaar is. De EC voert dit aan als mogelijkheid, maar het is de vraag of dit praktisch uitvoerbaar is. Hopelijk komen de marktpartijen in de consultatie juist op dit punt met slimme voorstellen.
