Nokia, marktleider in zowel mobieltjes als smartphones, heeft de positie bereikt waarin dit marktleiderschap onder toenemende druk staat. Volgens recente cijfers van Gartner reaiseerde Nokia in Q2 van dit jaar zowel op het gebied van mobieltjes al het deelgebied van smartphones een lager marktaandeel. Nokia verloor bijna drie procent marktaandeel (van 39.5% naar 36.8%) in mobieltjes. In smartphones realiseerde Nokia een benedengemiddelde groei: +20 procent naar 18,4 miljoen smartphones (Q2, 2008: 15,3 miljoen stuks). Het marktaandeel van Nokia nam daarmee licht af en kwam uit op 45 procent.
Nokia leek jarenlang ongenaakbaar. Maar elke marktleider komt op een gegeven moment op het punt waarbij uitdagers aan de stoelpoten beginnen te zagen. Niet omdat Nokia opeens zulke slechte producten aflevert, maar omdat de onderneming niet langer in staat is om op alle vernieuwingsgebieden adequaat te volgen, laat staan te leiden. De veelheid aan challengers - Apple en HTC op smartphonegebied, onder meer Samsung, Sony Ericsson en LG op het gebied van mobieltjes - zorgt er voor dat het leiderschap op het gebied van innovatie ook vrijwel onmogelijk te handhaven is. Je kunt nou eenmaal niet op alle gebieden de beste of meest innovatieve zijn als er steeds meer deelgebieden bij komen - muziektelefoons, cameratelefoons, smartphones, smartphones met qwerty-toetsenbord, met touchscreen, om er een paar te noemen.
Voor de mobieltjes- en smartphonemarkt als geheel is het tanende marktleiderschap van Nokia natuurlijk positief voor de gebruiker. Zolang er niet te veel versplintering van de markt ontstaat, is de huidige situatie duidelijk een toe te juichen ontwikkeling naar volwassenheid te noemen. Daarbij is het marktleiderschap van één partij niet langer vanzelfsprekend maar is er wel sprake van een situatie met meerdere gezonde partijen die elk toegevoegde waarde bieden aan de markt. Denk op softwaregebied aan het voorbeeld van Microsoft, waarvan het besturingssysteem, de internetbrowser en de officepakketten steeds meer onder druk staan van groeiende concurrentie vanuit diverse hoeken. Voor Microsoft geen prettige situatie, voor de gebruikers door de groei aan alternatieven wel.
Net als Microsoft is Nokia zoekende naar alternatieve markten. Van hardware verschuift Nokia steeds meer naar software - besturingssystemen zoals het overgenomen Symbian en applicaties - en diensten - en combinaties hiervan. Nokia is hiermee ook al enkele jaren bezig. Een van de meest recente voorbeelden is Nokia Ovi Mail, een gratis e-mail service die direct toegankelijk is via de Nokia mobiele telefoon en via het internet. Een ander recent voorbeeld is de samenwerking met Microsoft om Office op Nokia-mobieltjes aan te bieden. Nokia richt zich sinds halverwege 2007 niet meer alleen op de productie en afzet van mobiele telefoons. Het heeft een dienstentak opgetuigd met pijlers als muziek, games, routekaarten en e-mail. Ook mobiele televisie behoort tot de aandachtsgebieden van Nokia, de grootste motor achter de DVB-H technologie. Hoewel Nokia al bijna twee jaar bezig is met deze diensten, draagt ‘Services’ pas 1,3 procent bij aan de totale kwartaalomzet van het bedrijf.
Voorlopig zal Nokia in een moeilijke overgangsfase blijven zitten, waarbij aan de ene kant het marktleiderschap in traditionele markten (mobieltjes en smartphones) blijft afkalven, en aan de andere kant de nieuwe markten nog onvoldoende compensatie bieden. Wanneer Nokia er echter in slaagt om een nieuw evenwicht te bereiken als eerste onder zijn gelijken aan de hardwarekant en als vernieuwende aanbieder van software en diensten aan de andere kant, dan zal de Finse producent ook het komende decennium een van de belangrijkste merken blijven op het gebied van mobiliteit.
Of het gaat lukken? Dat is moeilijk te zeggen. Nokia krijgt nu als laatste van de voormalige grote vier merken van een decennium geleden – Noka, Motorola, Siemens, Ericsson – te maken met forse tegenwind. Hoewel de Finse producent die tegenwind blijkbaar zag aankomen, gezien de focus op software en diensten sinds een jaar of twee, is het de vraag of die focus voldoende zal zijn. Zal het tot nu toe matige succes van Ovi alsnog komen, zal Nokia de aansluiting met de netbookmarkt alsnog maken, gaat Nokia aan de touchscreenrace in ieder geval gaan meedoen? Nokia zal in ieder geval alle zeilen moeten bijzetten. En te veel misstappen kan het concern zich daarbij niet veroorloven, met de hete adem van hardwareconcurrenten in de nek.
