In Nederland is de 2,6 GHz-veiling al bijna afgelopen, terwijl ze nauwelijk begonnen was. In Duitsland is de som van de biedingen de 1,5 miljard euro genaderd.
Er zijn een twee grote verschillen.
• In Nederland gaat het uitsluitend om de 2,6 GHz band, in Duitsland trekt vooral de 800 MHz-band veel biedingen. Deze laatste band stelt partijen in staat (landelijke) dekking te bereiken met een beperkt aantal basisstations. In Duitsland wordt ook veel meer spectrum geveild.
• In Duitsland doen de vier bestaande operators mee aan de veiling, in Nederland niet alleen de drie bestaande maar ook twee nieuwkomers. Desondanks is in Duitsland sprake van schaarste, met name waar het de 800 MHz-band betreft, in Nederland niet. De Duitse veiling is dan ook inmiddels door het miljard heen, in Nederland zal de opbrengst hooguit in de miljoenen lopen.
Om te binnen illustreren de beide veilingen de doelstellingen van een spectrumveiling in het algemeen: bestaande operators meer capaciteit bieden (dit geldt voor beide); en nieuwkomers tot de markt laten toetreden (dit geldt alleen voor de Nederlandse veiling). Dat laatste is een politiek punt. Tele2 dringt al lang aan op een nieuwe licentie, omdat de markt met drie spelers weinig competitief zou zijn. De politiek moest er eerst nog van overtuigd worden dat Tele2 en Ziggo echt nieuwe toetreders zijn; wellicht stuurde men daarom dan maar aan op drie nieuwkomers. In Duitsland wordt de markt eerder gezien als overbevolkt, met op gezette tijden terugkerende speculatie over een samengaan van de nummers drie (E-Plus) en vier (O2).
Wat zijn nu de gevolgen van deze gang van zaken? Ook hier zijn de verschillen groot. In Nederland zal LTE, zeker door de nieuwkomers, worden toegepast in de (minder aantrekkelijke) 2,6 GHz-band. De bestaande partijen kiezen, in Nederland en Duitsland, waarschijnlijk voor de 800 MHz band. Overigens zal niemand haast maken, want 3G, met HSPA, biedt nog de nodige ruimte. E-Plus is in Duitsland de minst kapitaalkrachtige en de kans is groot dat de onderneming achter het net vist door beperkingen in het aantal licenties en zijn toevlucht zal moeten nemen tot de 2,6 GHz-band – voorlopig is E-Plus echter vastberaden een 800 MHz licentie in de wacht te slepen.
Je kunt je afvragen hoe ver KPN bereid is te gaan met bieden. Een simplistische benadering zegt dat het capex-budget best een keer naar 25 procent van de omzet kan gaan, zodat E-Plus in ieder geval een miljard euro zou kunnen bieden (het bestaande budget is 2 miljard en de omzet is grofweg 15 miljard). Op dit moment heeft E-Plus voor bijna 260 miljoen aan biedingen uitstaan, dus een einde is nog niet in zicht. Overigens ligt de verwachting van de Duitse overheid bij een totaalopbrengst van 5 à 6 miljard euro.
Meer in het algemeen is de waarde van spectrum, als het gaat om capaciteitsuitbreiding, lastig te bepalen. Er zal een benadering gekozen moeten worden die nagaat wat de kosten zijn van het niet verwerven van spectrum. In Nederland was de overheidsdoelstelling niet om überhaupt te verdienen aan de veiling – al zou dit te verdedigen zijn geweest nu bezuinigingen het belangrijkste verkiezingsthema zijn. In Duitsland gaat de overheid aan de haal met een mooie opbrengst, waarmee feitelijk een stuk welvaart wordt afgeroomd; ‘we the people’ wint hier van de aandeelhouder.
In Nederland koersen we af op twee nieuwe toetreders: Ziggo (waarschijnlijk in samenwerking met UPC) en Tele2. Zij zullen waarschijnlijk een LTE-netwerk gaan bouwen, als uitbreiding van hun bestaande infrastructuur. Hun glasvezelbackbones, met vertakkingen naar wijkcentrales en andere knooppunten, geven hen een vliegende start en daarbij kunnen zij gebruikmaken van twee voorzieningen in de licentievoorwaarden:
• De dekkingseisen zijn beperkt tot 20 vierkante kilometer per 5 MHz binnen twee jaar. Met 40 MHz komt dit neer op 160 vierkante kilometer.
• Na twee-en-een-half jaar zijn de licenties verhandelbaar en vervallen de individuele caps.
Net als bij KPN kunnen we ons afvragen hoe deze partijen een nieuw netwerk gaan financieren. Tele2 NL heeft Tele2 Group achter zich, dat wereldwijd behoort tot de telecombedrijven met de sterkste balans. Nu werd onlangs, bij de Q1-cijfers, nog expliciet gekozen voor investeren in Rusland, Kazakhstan, Zweden en Noorwegen, dus het is de vraag hoe ver het moederbedrijf wil gaan. Zelfs Ziggo, dat tot de zwakste broeders behoort qua balans, zou voor de aanleg van een nieuw netwerk, met bijbehorende kasstromen, best kunnen aankloppen bij de bank, al dreigt de schuld dan nog verder op te lopen dan de huidige 8x de EBITDA. Van kruissubsidie uit het vaste net is dus al helemaal geen sprake; de ‘vaste’ kasstromen moeten ingezet worden voor schuldreductie.
Zoals gezegd, de veilingvoorwaarden bieden uitkomst. Het investeren kan in laag tempo verlopen, waarbij Tele2 zijn klanten geleidelijk kan overhevelen van het T-Mobile-netwerk (waarop het thans MVNO is) naar het eigen netwerk. Ziggo is zo’n pad niet vergeven, maar wellicht biedt samenwerking met UPC uitkomst. De kabelbedrijven zijn zeer bedreven in het afsluiten van creatieve financieringsdeals, waarbij ook de vaste-netwerkassets van Ziggo wellicht worden ingebracht. Zou dat de opmaat naar een volledige fusie kunnen zijn?
Na twee-en-een-half jaar, in april 2012, staan alle opties open. Tele2 en Ziggo kunnen hun netwerk verkopen, samenvoegen in een joint venture of een network sharing overeenkomst sluiten, mogelijk zelfs met een bestaande partij (zie ons Achtergrondartikel ‘Tele2 wordt in de armen gedreven van T-Mobile NL’). Allerlei scenario’s zijn denkbaar, waarbij in gedachten gehouden moet worden dat Tele2 Group van alle dochters eist dat ze tot de Top 2 kunnen behoren, waarmee Tele2 Nederland de wacht is aangezegd (zo moet je wel concluderen) om tot een vorm van samenwerking te komen. De grote vraag is of we in Nederland afstevenen op vijf MNO’s, of dat het er door een samenwerking toch maar vier zullen zijn.
Wij trekken uit het bovenstaande drie conclusies:
• In Nederland kunnen de bestaande operators hun capaciteit om niet vergroten.
• In Duitsland betalen de bestaande operators een prijs voor capaciteitsuitbreiding, waarbij een stuk welvaart wordt afgeroomd en overgedragen aan de overheid.
• Nederland koerst af op twee nieuwe toetreders, met waarschijnlijk een geleidelijk migratie van de MVNO Tele2 naar de MNO Tele2. Wat en wanneer Ziggo gaat toevoegen aan de markt is vooralsnog niet duidelijk. Als Tele2 te zijner tijd met T-Mobile of Ziggo gaat samenwerken, hebben we er per saldo toch maar één nieuwe toetreder bij.
Op 10 juni zijn alle partijen die een licentie hebben verworven aanwezig op het congres Mobiel Breedband 2010 van Telecompaper. Daar zal gediscussieerd worden over de plannen.
