In een recente uitspraak heeft de Hoge Raad KPN op de vingers getikt. De zaak betrof een wat vreemd verhaal over een klant die meerdere abonnementen had afgesloten om zo 'gratis' toestellen te bemachtigen en vervolgens de maandelijkse kosten niet meer te betalen. De klant beriep zich op het feit dat zij het toestel gratis had gekregen en het daarom niet terug wilde geven.
Volgens de Hoge Raad is KPN's fout voornamelijk met het toestel te adverteren als gratis toestel, zonder hier een losse toestelprijs bij te vermelden. Als het aan de Hoge Raad ligt, zijn operators voortaan verplicht om een losse toestelprijs te vermelden tijdens het verkoopproces. Ook heeft de Hoge Raad nu eindelijk beslist dat het toestel in feite een aankoop op afbetaling betreft - want de kosten zitten verwerkt in de abonnementsprijs.
Wat de gevolgen zijn van het feit dat een abonnement inclusief toestel nu zowel een dienst vormt (het abonnement) als een koop op afbetaling (het toestel), is niet duidelijk. Het kan zijn dat operators de waarschuwende slogan 'Geld lenen, kost geld' verplicht moeten melden. Maar misschien is een melding in het contract dat de klant bij het abonnement een toestel van x waarde krijgt, al voldoende. De eis tot het melden van de toestelprijs zal waarschijnlijk geen impact hebben bij een besluit om een abonnement te nemen. Voor het gemak maken veel operators en retailers gebruik van het woord 'gratis toestel' - dat is immers ingeburgerd. De meeste klanten weten wel dat 'gratis' in feite betekent dat zij er voor betalen via het abonnement.
Toestelprijs als marketing
Voorheen werd er in de uitingen en het bestelproces meestal wel melding gemaakt van de prijs van het toestel. Dit is immers ook een stukje marketing. De vermelde retailwaarde van het toestel ligt vaak boven de gemiddelde verkoopwaarde van het toestel. Als een operator/retailer 'een gratis 'Galaxy S5 ter waarde van 700 euro' als uiting gebruikt - of het houdt bij 'Gratis Galaxy S5', dan is de kans groot dat de eerste uiting waarschijnlijk beter verkoopt. De bedragen voor toestellen die operators/retailers melden, zijn vaak veel hoger dan de gemiddelde losse verkoopprijs van het toestel. 700 euro met een streep erdoorheen ziet er natuurlijk aantrekkelijker uit dan 449.99 euro met een streep erdoorheen.
Interessant voor de klant kan een verplichte melding van de toestelprijs zijn om abonnementen te vergelijken. Een consument kan nu vergelijken wat voor hem of haar goedkoper is: een abonnement inclusief toestel, of een sim-only abonnement met dezelfde bundel(s) en een los gekocht toestel. Dit kan al bij Telfort, hollandsnieuwe en Tele2. Telfort noemt de maandelijkse kosten die betaald moeten worden voor het toestel een toestelbundel. Dat wordt dus waarschijnlijk een toestelfinanciering.
Het is al enige tijd geleden dat de operators zich beklaagden over de hoogte van de zogenoemde subsidies die zij zouden verstrekken. Momenteel wordt in ieder geval flink verdiend aan de verkoop van smartphones. Zo boekte KPN Consumer Mobile in 2014 Q1 inkomsten uit de verkoop van handsets van 24 miljoen euro, op een totale omzet van 301 miljoen (bij Vodafone en T-Mobile is de verhouding vergelijkbaar). Alleen op de zakelijke markt is daadwerkelijk sprake van subsidies. Bij KPN Business wisten de klanten in 2014 Q1 discounts af te dwingen van 12 miljoen euro, op een mobiele omzet van 198 miljoen euro.
Gevolgen wettelijke verplichting
Als een dergelijke wet er echt komt, kán dat voor operators opnieuw een klap betekenen voor hun winst en winstmarges. Als klanten een duidelijk overzicht krijgen van de kosten van toestellen, zijn zij wellicht eerder geneigd om te kiezen voor een sim-only abonnement en een zelf gekocht toestel. De verkoop van toestellen, hoewel de kosten van het toestel wordt voorgeschoten door de operator en zij hiermee een risico dragen, is ook gewoon een succesvolle omzet- en winstgenerator voor de operators.
Belangrijk is om te weten dat de huidige abonnement + toestelconstructie de - subsidieconstructie - waarschijnlijk wel mede verantwoordelijk is voor de doorbraak van goede smartphones en het succes van mobiele (data) communicatie op de schaal die we nu kennen in Nederland. Zowel direct als indirect. Veel gebruikers van oudere smartphones die mobiel internet gebruiken, hebben bijvoorbeeld goedkoop tweedehands een ex-subsidietoestel gekocht.
Subsidieconstructie onder de loep
De subsidieconstructie is op zich dus niet slecht en heeft duidelijke voordelen gehad voor zowel consumenten als mobiele operators. Maar met de uitspraak van de Hoge Raad in het achterhoofd is het misschien toch tijd voor operators om de toestelsubsidie eens goed onder de loep te nemen en te kijken naar een mogelijke vernieuwing er van. Al kan dat op korte termijn omzet kosten, op langere termijn sluit een andere constructie - of in ieder geval een transparanter constructie - beter aan bij wat consumenten zoeken.
De vraag is wel of het gemak waarmee consumenten nu zonder (veel) bij te betalen een toestel kunnen bemachtigen, zodanig gaat veranderen dat dit een grotere drempel oplevert. Als mobiele klanten in de online en offline winkel bestookt worden met financiële waarschuwingen zou dat geen reclame zijn voor de 'subsidie'-markt.
