Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) voerde in november 2018 een grote veldtest uit om te kijken of het mogelijk is respondenten te volgen met behulp van een app op hun smartphone.
Binnen het doorlopende 'verplaatsingsonderzoek ODiN' (Onderweg in Nederland), legt het CBS respondenten normaal gesproken een vragenlijst voor waarmee ingegaan wordt op de dagelijkse bewegingen van Nederlanders. Het CBS test nu of dezelfde informatie ook automatisch middels een app verzameld kan worden.
App kan verplaatsing meten
Waarom zouden we respondenten een online vragenlijst in laten vullen als een app op hun smartphone verplaatsingen nauwkeurig kan meten zonder het te hoeven vragen? Dat was de vraag die het CBS en een aantal externe partners stelden. In het afgelopen jaar heeft het CBS gewerkt aan de ontwikkeling van een app om de data over verplaatsingsgedrag van personen gemakkelijker te verzamelen.
Daarvoor is een uitgebreid samenwerkingsverband opgezet, samen met de Universiteit Utrecht (UU) in het kader van het Waarneem Innovatie Netwerk (WIN), met Rijkswaterstaat (RWS) en het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM). Het CBS en de Universiteit Utrecht verrichten samen al enkele jaren studies naar de effecten van mobiele devices zoals smartphones en tablets op statistisch onderzoek.
Sensoren in smartphones
In een smartphone zitten standaard veel verschillende sensoren. Door de installatie van een app op de smartphone kunnen we aan de hand van GPS-sensoren continu de locatie van de respondenten meten. Een respondent hoeft dan niet meer zelf te onthouden waar hij is geweest en hoe lang het reizen duurde. Zelfs korte verplaatsingen kan het CBS zo detecteren.
Veldtest
Voordat de app in de praktijk als volwaardig instrument ingezet kan worden, moet er wel nog een aantal zaken gebeuren. Zo is de app in november getest. Volgens het CBS is nog niet eerder zo’n uitgebreide veldtest gedaan. Van de 2.000 personen die in de steekproef vielen, heeft 35 procent de app geïnstalleerd op de smartphone. De helft van hen had aan een eerder online ODiN-onderzoek meegedaan, de andere helft was nieuw. Bij de eerste categorie deed ongeveer 40 procent van de steekproef mee, bij de tweede categorie lag de respons iets onder de 30 procent. De respondenten die de app op hun smartphone installeerden werden gedurende 1 week gevolgd in hun verplaatsingsgedrag.
Mogelijkheden en voordelen
Tijdens de veldtest is niet alleen naar de techniek gekeken, maar ook naar de bereidheid van personen om mee te doen, de kwaliteit van de gemeten data en de aansluiting op de informatiebehoefte van het verplaatsingsonderzoek ODiN. Respondenten zijn volgens het CBS nauw bij het onderzoek betrokken door het aanbieden van instructiefilmpjes en incentives. Zo ontvingen personen die mee wilden doen met de test een financiële bijdrage.
Volgens het CBS bieden apps in potentie meer mogelijkheden dan enquêtes. Allereerst kan de respondent zelf dingen meten, die hij nog niet weet, denk bijvoorbeeld aan luchtvervuiling. Een ander voordeel is dat het CBS 24/7 respondenten kan volgen. Dat biedt kansen om meer informatie te verzamelen met minder responslast. Verder kun je context-specifieke vragen stellen, afhankelijk van bijvoorbeeld de locatie of tijd. Ook kan het CBS de data die de respondent levert terug leveren, bijvoorbeeld met de scores van de gemiddelde Nederlander erbij.
In gesprek met de twijfelaars
Naast het enthousiasme van de betrokken partijen - zoals Rijkswaterstaat en het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid - over de mogelijkheden van deze wijze van gegevensverzameling, is er momenteel ook nog de nodige aarzeling. Volgens het CBS is dat begrijpelijk, omdat het een technisch gebeuren is. Mensen kunnen dat eng vinden. Het is daarom erg belangrijk om met de twijfelaars in gesprek te gaan en uit te leggen wat het CBS doet.
Over privacy hoeven respondenten zich volgens het CBS geen zorgen over te maken. Voor onderzoeken met de app gelden dezelfde privacy voorwaarden als voor enquêtes. Zo zijn individuele persoonsgegevens nooit herleidbaar. Daarnaast is participatie vrijwillig. Op elk moment kunnen respondenten zelf de dataverzameling op pauze zetten of stoppen.
Experimenteel stadium
De ontwikkeling van de app bevindt zich nu nog in een experimenteel stadium, maar zal - als de app definitief in de praktijk wordt ingezet - mogelijk op termijn ook gebruikt kunnen worden voor andere onderzoeken, bijvoorbeeld over tijdbesteding, toerisme of gezondheid.
Niet alleen vanuit Nederland is interesse in de resultaten van het CBS-experiment, dat met kennis wordt ondersteund door het Noorse statistiekbureau. Ook vanuit het buitenland is de belangstelling groot. Het Australische statistiekbureau wil de app eveneens graag testen. Daarnaast zijn meerdere Europese projecten in gang gezet met Engeland, Finland, Oostenrijk en Slovenië.
