Facebook moet zijn dochters WhatsApp en Instagram afstoten. Dat vindt de de Amerikaanse Federal Trade Commission (FTC). De toezichthouder heeft een aanklacht ingediend tegen het technologieconcern. Dat zou illegaal zijn sociale netwerkmonopolie handhaven door een jarenlange koers van concurrentieverstorend gedrag.
Na een langdurig onderzoek in samenwerking met een coalitie van procureurs-generaal van 46 Amerikaanse staten, het District of Columbia en Guam, claimt de FTC dat Facebook een systematische strategie heeft gevolgd, waaronder de overname in 2012 van opkomende rivaliserende Instagram, WhatsApp in 2014 en het opleggen van concurrentieverstorende voorwaarden aan softwareontwikkelaars - om bedreigingen voor zijn monopolie uit te bannen. Deze manier van handelen schaadt de concurrentie, laat consumenten weinig keuzes voor persoonlijke sociale netwerken en ontneemt adverteerders de voordelen van concurrentie.
Eisen aan Facebook
De FTC wil via een federale rechtbank realiseren dat Facebook activa zoals Instagram en WhatsApp moet afstoten. Verder moet het Facebook verboden worden om concurrentieverstorende voorwaarden op te leggen aan softwareontwikkelaars; en moet het concern voortaan voorafgaande kennisgeving en goedkeuring vragen voor toekomstige fusies en overnames.
"Persoonlijk sociaal netwerken staat centraal in het leven van miljoenen Amerikanen", zegt Ian Conner, directeur van het Bureau of Competition van de FTC. "De acties van Facebook om zijn monopolie te verankeren en te behouden, ontzeggen consumenten de voordelen van concurrentie. Ons doel is om het concurrentieverstorende gedrag van Facebook terug te draaien en de concurrentie te herstellen, zodat innovatie en vrije concurrentie kunnen gedijen. "
Verbluffende winsten
Volgens de klacht van de FTC is Facebook 's werelds dominante persoonlijke sociale netwerkdienst en heeft het een monopoliepositie op een markt voor persoonlijke sociale netwerkdiensten. Deze ongeëvenaarde positie heeft Facebook 'verbluffende' winsten opgeleverd. Alleen al vorig jaar genereerde Facebook een omzet van meer dan USD 70 miljard en een winst van meer dan USD 18,5 miljard.
In de aanklacht wordt uitgediept hoe Facebook herkende dat Instagram en WhatsApp concurrentie begonnen te vormen doordat zij beter toegesneden waren op de in 2013 en 2014 snel opkomende smartphones, bij Instagram gecombineerd met de wens om snel foto's te kunnen delen. In plaats van de concurrentie aan te gaan, koos Facebook ervoor om die concurrentie uit te schakelen door beide snelgroeiende diensten over te nemen. Voor Instagram betaalde Facebook USD 1 miljard in april 2012, voor WhatsApp maar liefst USD 14 miljard in februari 2014.
Concurrentieverstorende voorwaarden
Verder heeft Facebook volgens de FTC gedurende vele jaren concurrentieverstorende voorwaarden opgelegd aan de toegang van externe softwareontwikkelaars tot waardevolle onderlinge verbindingen met zijn platform, zoals de Application Programming Interfaces ('API's') waarmee de apps van ontwikkelaars kunnen communiceren met Facebook. In het bijzonder heeft Facebook naar verluidt belangrijke API's alleen beschikbaar gesteld aan applicaties van derden op voorwaarde dat deze zich onthouden van het ontwikkelen van concurrerende functionaliteiten en van het verbinden met of promoten van andere sociale netwerkdiensten.
In de aanklacht klacht wordt beweerd dat Facebook dit beleid heeft gehandhaafd door API-toegang tot waargenomen concurrentiedreigingen van rivaliserende persoonlijke sociale netwerkdiensten, mobiele berichtenapps en andere apps met sociale functionaliteiten af te sluiten. In 2013 lanceerde Twitter bijvoorbeeld de app Vine, waarmee gebruikers konden winkelen en korte videosegmenten konden delen. Als reactie daarop heeft Facebook volgens de klacht de API afgesloten waarmee Vine via Facebook toegang kon krijgen tot FB-vrienden.
Facebook: revisionistische geschiedenis
Facebook spreekt in een reactie op de aanklacht over 'revisionistische geschiedenis'. Volgens Jennifer Newstead, Vice President & General Counsel van Facebook, heeft Facebook een populair platform ontwikkeld dat zich voortdurend ontwikkelt en aanpast met investeringen in betere ervaringen in concurrentie met wereldspelers zoals Apple, Google, Twitter, Snap, Amazon, TikTok en Microsoft. "We ontwikkelen en verbeteren voortdurend omdat we moeten."
De overnames van Instagram in 2012 en WhatsApp in 2014 waren volgens Newstead bedoeld om betere producten te bieden aan de mensen die ze gebruiken, "en dat hebben ze ongetwijfeld ook gedaan." Beide acquisities werden destijds beoordeeld door relevante antitrustregelgevers. De FTC heeft in 2012 een diepgaand tweede onderzoek ingesteld naar de Instagram-transactie alvorens unaniem goedkeuring te geven. De Europese Commissie heeft de WhatsApp-transactie in 2014 beoordeeld en heeft op geen enkele potentiële markt geconstateerd dat de concurrentie kon worden geschaad. "Regelgevende instanties lieten terecht deze deals doorgaan omdat ze de concurrentie niet bedreigden."
Nu, vele jaren later, zonder rekening te houden met bestaande regulering of de gevolgen voor innovatie en investeringen, stelt de FTC dat het het bij het verkeerde eind heeft en wil het een nieuwe aanpak. "Behalve dat dit een revisionistische geschiedenis is, is dit simpelweg niet hoe de antitrustwetten zouden moeten werken. Geen enkele Amerikaanse antitrust-handhaver heeft ooit eerder een zaak als deze aangespannen, en met goede reden. De FTC en de staten zwegen jarenlang terwijl Facebook miljarden dollars en miljoenen uren investeerde om Instagram en WhatsApp te maken tot de apps waar gebruikers tegenwoordig van genieten."
Volgens Newstead was de aanklacht ook allerminst anoniem: twee FTC-commissarissen zouden tegen de aanklacht gestemd hebben. Zij geeft verder aan het klimaat te herkennen waarin 'big tech' onder vuur ligt omdat het te veel macht zou hebben en te weinig doet tegen nepinformatie en haatboodschappen. Newstead stelt dat er voortdurend gekeken wordt naar maatregelen op dit gebied.
