Overnames en investeringen van buitenlandse partijen in Nederlandse technologiebedrijven moeten beter getoetst worden op nationale veiligheidsrisico’s. De overheid gaat daarom een investeringstoets op nationale veiligheidsrisico’s bij overnames en investeringen en aanbestedingen uitvoeren. Verder wil het kabinet vaker cyberaanvallen toeschrijven aan landen. Dat geeft minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) aan in een brief aan de Tweede Kamer over de toename én het tegengaan van 'statelijke dreigingen'.
Grapperhaus wil onder meer dat overnames en deelnemingen in Nederlandse (tech)bedrijven in de toekomst middels de investeringstoets scherper gecontroleerd moeten worden op inmenging door buitenlandse regimes. Ook worden beleid en richtlijnen ontwikkeld voor de inkoop en aanbesteding door de overheid en binnen de vitale infrastructuur, zoals telecomnetwerken. Ten derde wordt er gewerkt aan een uitbreiding van de kennisregeling in verband met het weglekken van gevoelige technologie via het academische vlak. De maatregelen zullen een aantal beleidsterreinen raken, daarom worden zij gecoördineerd door J&V.
Toenemende assertiviteit
Grapperhaus wijst bij de noodzaak van de te nemen maatregelen op dreigingen zoals die in de jaarverslagen van de AIVD en de MIVD genoemd worden, zoals de toenemende 'assertiviteit' van bepaalde staten bij het behartigen van hun eigen belangen, waarbij zij gebruik maken van alle mogelijkheden die digitalisering van maatschappij en economie bieden. Een voorbeeld is de in 2018 door de MIVD verijdelde spionagepoging van Russische inlichtingendiensten bij de OPCW in Den Haag en vanuit Iran aangestuurde moordaanslagen op leden van de politieke oppositie in dat land.
'Zo proberen staten inzicht te krijgen in besluitvorming en deze te beïnvloeden (inclusief de publieke opinie), digitale sabotage van vitale infrastructuur mogelijk te maken, bedrijfsgeheimen te stelen of hun (ex-)landgenoten te intimideren en te beïnvloeden', schrijft de minister. 'Steeds meer landen richten zich op politieke en/of economische spionage waarbij digitale spionage steeds complexer wordt. Zij maken daarbij gebruik van cyberaanvallen, heimelijke beïnvloeding en economische machtsmiddelen om machtspolitieke agenda’s te realiseren. Dit past in een breder wereldwijd beeld dat niet alleen Nederland raakt maar ook onze bondgenoten.'
Beheersen risico's
Risico’s ten aanzien van de nationale veiligheid moeten met de genoemde maatregelen goed mogelijk worden beheerst, waarbij volgens de minister steeds een weging plaatsvindt tussen het veiligheidsbelang en mogelijke gevolgen voor de open samenleving en open economie. 'Hierbij moet de snelheid van ontwikkelingen in de wereld om ons heen, waaronder de digitale wereld, niet uit het oog te worden verloren.'
Verder vindt Grapperhaus een integrale aanpak nodig. De betrokken thema's - zoals democratische processen, digitalisering, economische veiligheid, internationale vrede en veiligheid, krijgsmacht en sociale stabiliteit - vallen onder de verantwoordelijkheid van een aantal ministeries. 'Zowel bij het kijken naar statelijke dreigingen als bij het formuleren van tegenmaatregelen is 'connecting the dots' van essentieel belang. Deze perspectieven worden bijeen gebracht om voortdurend te toetsen waar onze nationale veiligheidsbelangen in het geding kunnen komen door statelijke actoren en welke tegenmaatregelen noodzakelijk zijn.
Twee hoofdlijnen
Op hoofdlijnen ziet het kabinet twee manieren om Nederland beter te wapenen tegen de risico’s op bovengenoemd terrein:
- Ten eerste door de Nederlandse en Europese economie sterker te maken door in te zetten op het versterken van de interne markt, het mededingingsrecht en een modern innovatie- en industriebeleid. Een innovatieve economie is namelijk ook een minder kwetsbare economie, aldus Grapperhaus.
- Ten tweede waakzaamheid ter voorkoming van de aantasting van de integriteit en exclusiviteit van kennis en informatie en de aantasting van continuïteit van dienstverlening van vitale diensten en processen voor de Nederlandse economie. Dreigingen die uit kunnen gaan van statelijke actoren vormen overigens slechts één van de mogelijke risico’s. Het kabinet kijkt bij de aanpak van deze economische veiligheidsrisico’s ook breder.
Grapperhaus wijst op aanvullende maatregelen die hiervoor van belang zijn, zoals een betere benutting en aanscherping van huidige wet- en regelgeving, aandacht voor nationale veiligheid bij inkoop en aanbesteding en de uitwerking van een investeringstoets op nationale veiligheidsrisico’s bij overnames en investeringen als laatste redmiddel.
