Europa beslist binnenkort over international roaming. Gaat de toeslag op verkeer over de grens verdwijnen, zo ja wanneer? De oorspronkelijke voorstellen om eind 2015 een einde te maken aan deze meerkosten bleek niet haalbaar en nu lijkt 2018 het jaar waarin dat gaat gebeuren. Afscheid nemen van deze inkomstenbron lijkt onvermijdelijk en past in een bredere ontwikkeling waarin de mobiele sector volwassen wordt om terugkeer naar groei mogelijk te maken.
Roam-like-at-home
Roamingkosten zijn de consument en de politiek een doorn in het oog. Een groot deel van de gebruikers past zijn telefoongedrag over de grens aan om de kosten te beperken. Telenor liet recent weten het gedeelte van zijn klanten dat dataroaming gebruikt in 2017 te willen verhogen naar 80 procent, van momenteel 30 procent. Sinds 1 juli 2014 zijn caps op de retailprijzen van toepassing van 19 cent per minuut voor bellen, 5 cent per minuut voor gebeld worden, 6 cent per verstuurde SMS en 20 cent per MB. Een verdere verlaging naar nul is niet haalbaal gebleken. Dat zou hebben geleid tot 'roam like at home' (RLAH). Het is waarschijnlijk dat een tweetal omstandigheden dit heeft verhinderd:
- Zuidelijk landen verzetten zich ertegen omdat de operators in die landen, toch al geplaagd door de economische neergang, forse inkomsten halen uit roaming door het toerisme.
- Afschaffen van roaming zet de deur open voor arbitrage. Inwoners van landen met relatief hoge prijzen zouden in goedkope landen een SIM-kaart kunnen kopen, om niet alleen in dat land maar ook thuis van de lage tarieven van dat land gebruik te kunnen maken.
En men zou nog een derde reden kunnen noemen: afschaffen van roaming kan operators er min of meer toe dwingen de verloren omzet te compenseren met verhoging van andere tarieven (bijvoorbeeld roaming in landen buiten de EU).
Een compromis is in de maak: RLAH+. Onder dit regime kan de gebruiker in het buitenland een beperkt aantal eenheden (minuten, SMS, MB) tegen het thuistarief consumeren. Daarboven gelden de (gereguleerde) roamingtarieven. De nieuwe plannen van T-Mobile NL zijn zo samengesteld. Het is echter de vraag of het Europese Parlement ermee instemt, want veel leden vinden dat het compromis teveel toegeeft van wat oorspronkelijk de bedoeling was.
Volwassen
Roaming kan ook nog in een ander licht gezien worden: het volwassen worden van de mobiele sector. De sector heeft een serie problematische inkomstenbronnen die allemaal onderuit gaan of dreigen te gaan. Naast international roaming zijn dat:
- De afwikkeltarieven (mobile termination). Deze bron zorgde jarenlang voor subsidiëring van de mobiele netwerken door vaste netwerken.
- De buiten-de-bundelinkomsten. Dit is wellicht de belangrijkste factor achter het collectief zwakke imago van de sector, dat tot uiting komt in negatieve NPS-scores (net promoter score). Operators melden de afgelopen kwartalen dat deze inkomsten dalen.
- De SMS-inkomsten. De sector heeft vele miljarden verdiend aan een dienst die nauwelijks kosten had (in de hoogtijdagen jaarlijks 100 miljard dollar over de sector wereldwijd). WhatsApp en andere (chat) apps ondermijnen deze 'free lunch'.
- En misschien zelfs de spraakinkomsten. 'Voice is just another application' en verschilt fundamenteel weinig van SMS, chat en andere OTT-communicatiediensten.
Waar de concurrentie zijn werk niet doet (zoals met buiten-de-bundel en SMS), daar zorgt de regulering ervoor dat de inkomsten dalen (zoals met de termination fees). Sommige operators nemen het heft zelf in handen en maken een einde aan deze bronnen, zoals T-Mobile US met zijn 'un-carrier' strategie, gericht op klantvriendelijkheid en transparantie. Het loslaten van deze inkomstenbronnen is een pijnlijk proces, maar zorgt ervoor dat de sector volwassen wordt. De data-inkomsten groeien hard, ook al zorgen zij nog niet voor volledige compensatie. Waar de prijs per eenheid daalt, daar moet het volume op den duur de groei terugbrengen. De sector zoekt daarnaast naar nieuwe bronnen, business models en samenwerkingsverbanden met contentleveranciers. En tegelijk worden de kosten verlaagd met uiteenlopende ingrepen, zoals:
- Simplificatie van organisaties, systemen en portfolio's. Ook het aanleggen van LTE hoort hierbij, omdat het een veel grotere 'spectral efficiency' heeft dan 2G en 3G (meer bits per seconde per Hertz). Dat weegt op tegen de kosten (capex) van de nieuwe generatie technologie (4G), iets wat overigens om de tien jaar terugkeert.
- Fusies om synergie- en schaalvoordelen te benutten. We staan nog maar aan het begin van dit proces, een consolidatieslag in Europa.
- Network sharing, waar fusies om welke reden dan ook niet haalbaar zijn. Als de reductie van drie naar twee landelijke operators verboden wordt, dan is network sharing een goed alternatief, zoals de OESO onlangs betoogde.
Het stopzetten van problematische inkomstenbronnen en het doorvoeren van kostenbesparingen zijn pijnlijke en langdurige ingrepen maar ook onvermijdelijke. De sector zal er op termijn alleen maar sterker uit tevoorschijn komen. Misschien is 2018 het jaar waarin de sector definitief afscheid neemt van international roaming (in de EU) om de basis te leggen voor de terugkeer van de groei.
