Platformregulering is op EU-niveau in de maak, zo meldde de Wall Street Journal deze week. Misbruik van marktmacht, belastingontwijking en aansprakelijkheid voor bijdragen op het platform zijn de belangrijkste onderwerpen van een nieuw stelsel van regels. Als zelfregulering, onder dreiging van bedrijfssplitsing, onvoldoende oplevert, dan is regulering onvermijdelijk. Extra zorgelijk is dat ook sommige overheden zich, bij gebrek aan democratische processen, schuldig maken aan machtsmisbruik in de vorm van desinformatie. Een boycot door de grote internetplatforms levert waarschijnlijk niets op en de bevolking in dictaturen kan zich afvragen of het liever door de hond of door de kat gebeten wordt. Uiteindelijk ligt de macht bij de consument. Zolang deze Facebook blijft gebruiken, zal er geadverteerd worden. En zolang er geen revolutie ontketend wordt, zullen dictaturen hun bevolking blijven onderdrukken en bestoken met desinformatie.
Menselijke zwakte en corporate greed zorgen voor misbruik
Platforms staan centraal in het internet van vandaag. Amazon, Microsoft, Apple en Alphabet hebben marktkapitalisaties van boven de USD 1 biljoen, Facebook nadert de USD 700 miljard (Pinterest, Twitter en Snap komen er overigens op afstand achteraan met resp. USD 16, 28 en 38 mrd). Daaromheen figureren content providers en consumenten, maar ook adverteerders en regeringen.
Om de omvang van de mediasector aan te geven, melden we ook hiervan de huidige marktkapitalisaties:
- Content (video): Netflix USD 221 mrd, AT&T USD 217 mrd, Walt Disney USD 210 mrd, Comcast USD 181 mrd, Sony USD 84 mrd.
- Advertising: Omnicom USD 11 mrd. WPP GBP 7 mrd, Publicis EUR 7 mrd, IPG USD 7 mrd, Dentsu JPC 675 mrd (USD 7 mrd).
In de interactie tussen de platforms enerzijds en de stakeholders anderzijds gaat van alles mis. Misbruik ligt jammer genoeg op de loer als gevolg van menselijke zwakheden en 'corporate greed':
- Tussen platform en consument: platforms schenden privacyregels en consumenten plaatsen desinformatie (fake news, hate speech, opruiing, etc.).
- Tussen platform en content provider: platforms misbruiken hun marktmacht, soms als gevolg van hun dubbele pet, en zij ontwijken de afdracht van copyright betalingen.
- Tussen platform en adverteerder: adverteerders misbruiken persoonsgegevens, vaak doordat de platforms onvoldoende toezicht houden.
- Tussen platform en overheid: kwaadwillende overheden plaatsen desinformatie en platforms doen aan belastingontwijking.
Regulering en zelfregulering waar marktwerking faalt
Het tegengaan van misbruik gebeurt op allerlei manieren, grofweg te splitsen in regulering en zelfregulering. Het zijn remedies die de zwakke elementen van de marktwerking moeten repareren. Waar je ook staat in het politieke spectrum, enige vorm van toezicht is noodzakelijk. Van 'links' tot 'rechts' is men bezorgd over de marktmacht van de Amerikaanse internetplatforms, die zich zonder regulering kunnen ontwikkelen tot staat binnen de staat ('deep state').
- Overheden ontwerpen regulering om alle vormen van misbruik tegen te gaan. Interessant is de Amerikaanse discussie over de Communications Decency Act (1996), speciaal artikel 230. Dit artikel vrijwaart platforms van aansprakelijkheid voor illegale content, geplaatst door consumenten. Daarnaast geeft het de platforms de mogelijkheid om in te grijpen (modereren). In de VS is de discussie over artikel 230 zeer actueel, want schijnbaar is een aanpassing noodzakelijk. Het betreft de aansprakelijkheid: hoe snel moet illegale content verwijderd worden als het platform erop geattendeerd wordt en welke eigen inspanning mag van een platform verwacht worden om desinformatie te bestrijden? Daarnaast betreft het het modereren: mag een platform überhaupt ingrijpen, op welke manier en in hoeverre is het platform daarna aansprakelijk?
- Platforms zetten AI en redacteuren in tegen desinformatie. Het is een vorm van zelfregulering die waarschijnlijk mede het doel heeft om regulering c.q. gedwongen bedrijfssplitsing te voorkomen. Overigens kunnen we in dit verband ook de inspanningen noemen op het gebied van CSR (corporate social responsibility): Veel bedrijven steunen de Black Lives Matter beweging, vaak met honderden miljoenen dollars. Amazon doet veel aan duurzame energie en steunt onderwijsprojecten. Een goed CSR-beleid is niet alleen goed voor de mens en de aarde maar ook voor de onderneming zelf, die er zijn blazoen mee oppoetst.
Overheden behoren onder controle te staan van democratische processen maar we kennen allemaal de landen waar van democratie niet of nauwelijks sprake is. In dit verband is het bijzonder zorgelijk dat desinformatie allang niet meer iets is van schimmige 'bananenrepublieken' maar ook gebruikt wordt in de VS, landen in Oost-Europa (Polen, Hongarije etc.) en in het Midden-Oosten.
Politiek perspectief: de boycot als pressiemiddel
Ondernemingen hebben het instrument van de boycot ontdekt om iets af te dwingen. Platforms grijpen in waar overheden zich schuldig maken aan onderdrukking. Zo heeft Google zijn Chinese activiteiten al lang geleden gestaakt en recent nog stopte met het ontwikkelen van een regio voor GCP (Google Cloud Platform). Een flink aantal platforms weigert persoonsgegevens te verstrekken aan China, nu dat land zijn dictatuur uitbreidt naar Hong Kong. Zelfs het Chinese ByteDance wenst zijn gebruikers in Hong Kong te beschermen tegen de Chinese overheid door TikTok in Hong Kong te sluiten (en te vervangen door de Chinese variant Douyin). Voor de bevolking is het een dubbel probleem: niet alleen dreigt de Chinese dictatuur, men zal het ook moeten stellen zonder de westerse internetplatforms. Men wordt door de hond en door de kat gebeten.
In het grensconflict met China heeft India de mogelijkheid ontdekt om Chinese apps af te sluiten. In dit geval waren Apple en Google snel bereid hieraan mee te werken door deze apps uit hun Indiase winkels te verwijderen. De VS overweegt om dit zelfde instrument in te zetten in de handelsoorlog met China. Als onderdeel van een grensconflict of een handelsoorlog heeft een boycot misschien wel een positief effect, want doorgaans eindigt een dergelijk conflict met een compromis - als het niet uitmondt in een totale oorlog.
Verder proberen adverteerders invloed uit te oefenen door een advertentieboycot af te kondigen, iets wat Facebook momenteel treft. Het zou kunnen leiden tot betere zelfregulering maar zolang de gebruikers Facebook niet de rug toekeren, blijft het platform aantrekkelijk voor adverteerders en zullen zij, vroeg of laat, terugkeren. Facebook heeft dan ook al laten doorschemeren dat het zijn beleid niet gaat aanpassen.
Kortom, het is zeer de vraag of een boycot een positief effect heeft. Bovendien heeft de Hong Kong boycot er alle schijn van dat het voor de internetplatforms een vorm van CSR is: het blazoen oppoetsen om regulering te voorkomen.
We concluderen dat regulering bij de vrije markt hoort zoals democratische processen bij een land. Helaas is dat gemakkelijker gezegd dan gedaan.
