Een reeks branden bij zendmasten in het verenigd Koninkrijk en in Nederland maakt duidelijk dat sommige actievoerders tegen 5G hun tegenstand niet langer alleen verbaal of via demonstraties uiten. Nepnieuws over verbanden tussen 5G-netwerken en de uitbraak van het coronavirus lijken hieraan in ieder geval mede ten grondslag te liggen. Deze ontwikkeling maakt diverse zaken duidelijk. Zo blijft het belangrijk om zorgen over gezondheidsrisico’s als gevolg van 5G serieus te nemen. Tegelijk moet nepnieuws over 5G en daaruit voortvloeiend extremisme op alle mogelijke manieren bestreden worden. Strafrechtelijk en door het te ontkrachten met feiten.
20 zendmasten in brand gestoken in het Verenigd Koninkrijk en 14 (volgens de telling op 15 april) in Nederland. Niet alle branden waren even heftig, maar in sommige gevallen was er urenlang geen sprake van mobiele dekking in een omliggend gebied, waardoor noodnummer 112 in de regio mogelijk mobiel niet meer bereikbaar is, met alle gevolgen van dien. Dat stelden de drie providers direct na Pasen gezamenlijk in een persbericht.
Het kan een ordinaire vernielactie zijn van één of enkele vandalen zijn. Diverse actiegroepen tegen 5G hebben zich al expliciet gedistantieerd van de brandstichtingen. Aan de andere kant wordt in een grote anti-5G-Facebookgroep met 33.000 leden volgens De Telegraaf het brandstichten in zendmasten aangemoedigd en verheerlijkt. In de Facebookgroep staan reacties zoals: "Alles wat met 5G te maken heeft, in de brand ermee", "Goedzo" en "Yes Yesss! The fire rises."
Link met nepnieuws
Er lijkt in ieder geval een duidelijke link met nepnieuws en complottheorieën die een verband leggen tussen 5G en de verspreiding van het coronavirus. Het Kennisplatform Elektromagnetische Velden heeft al meermaals benadrukt al dat dit 'klinkklare onzin' is, omdat elektromagnetische velden geen virussen kunnen verspreiden. maar dat zal complot-aanhangers weinig deren.
De moedwillige vernielingen scheppen hoe dan ook een gevaarlijk precedent. De beschikbaarheid van een betrouwbare digitale infrastructuur is van essentieel belang, meer nog in deze tijd waarin de verbindingen hard nodig zijn om mensen, bedrijven en zorginstellingen verbonden te houden. De mobiele operators, verenigd in Monet vinden het onacceptabel en te gek voor woorden dat moedwillig mobiele zendmasten worden vernield. De verschillende voorvallen zijn inmiddels gemeld bij de relevante autoriteiten, ook is er aangifte gedaan. De financiële impact is onduidelijk, hierover doen de drie operators geen uitspraken.
Verband met onrust over 5G
Hoewel nog niet bewezen, lijkt er een verband met de onrust die bij delen van de Nederlandse bevolking is ontstaan over mogelijke gezondheidsrisico’s van de EM-straling als gevolg van 5G. Zeker omdat er naar verwachting meer antennes geplaatst moeten worden voor een goede 5G-dekking dan het geval is bij het huidige 4G-netwerk. Specifiek is er sprake van een verband dat in sommige berichten op social media wordt gelegd tussen 5G-netwerken en de verspreiding van corona.
In Nederland is er nog geen commercieel operationeel 5G-netwerk – al bevatten veel antennemasten al wel apparatuur die geschikt is voor 5G. Dat kleine feit zal de brandstichter ongetwijfeld ontgaan zijn of hem/haar weinig uitmaken, getuige het ‘Fuck 5G’ dat bij één brandstichting werd achtergelaten op de antennelocatie.
Zorgen over EM-straling
Stralingsgevaar is één van de onderwerpen die regelmatig in de media terugkomen wanneer het over 5G gaat. 7 procent van Nederlanders gaf in onderzoek van Telecompaper eind 2019 aan zich veel zorgen te maken over de EM-(elektromagnetische) straling van dit nieuwe netwerk. Nog eens 27 procent maakt zich een beetje zorgen. Dit waren vergelijkbare cijfers als in juli 2019.
Over het huidige 3G/4G netwerk waren Nederlanders in november 2019 iets minder bezorgd, slechts 3 procent maakt zich veel zorgen. Nederlanders die zich meer zorgen maken over het 5G-netwerk dan het 3G/4G netwerk, geven in meerderheid als reden aan dat zij denken dat de straling intenser of hoger is. Overigens geeft ook een groot deel aan dat zij geen idee heeft hoe dit nu precies zit.
Hoewel 34 procent van de Nederlanders zich een beetje of veel zorgen maakt over de straling van 5G, zijn er veel andere gevaren die zij hoger inschatten als het gaat om een negatieve impact op de volksgezondheid. De top3 bestaat uit drus, roken en smog. 5G-straling staat op een negende plek.
Zorgen bij burgers, gemeenten
Toch is er dus wel degelijk sprake van zorgen. Zowel bij burgers als bij gemeenten. Dat laatste bleek onder meer in februari van dit jaar uit een reactie van staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken en Klimaat (EZK) op een brief van de gemeente Bergen.
In de brief zou de gemeente schrijven over zorgen bij een deel van de inwoners over de uitrol van het 5G-netwerk ten aanzien van de volksgezondheid en hun leefomgeving. Volgens Bergen is er nog veel onduidelijk is over de plaatsing van antennes en het effect ervan op de omgeving en de inwoners. Eind november 2019 bleek tijdens het Telecom Insights-congres van Telecompaper over 5G ook dat gemeenten veel vragen hebben en van burgers krijgen over de komst van 5G.
Aanpak 5G-zorgen in buitenland
Natuurlijk zijn er niet alleen in Nederland zorgen over mogelijke negatieve gevolgen van 5G, zo schreven we in september 2019 al. Zo kondigden de Franse autoriteiten begin september een marktconsultatie aan over voorgestelde wijzigingen in de ANFR-richtlijnen voor het meten van blootstelling aan elektromagnetische straling op mobiele netwerken.
De Zwitserse federale overheid heeft in februari de publicatie van de technische richtlijnen voor de uitbreiding van 5G-netwerken uitgesteld. De regering werkt nog steeds aan het opstellen van de stralingsnormen die door kantons en telecommunicatieproviders moeten worden geïmplementeerd. Het Federaal Bureau voor het Milieu (Bafu) heeft de kantons eind januari geïnformeerd over de vertraging tot nader order.
De juridische onzekerheid die is ontstaan door de vertraging bij de afgifte van nieuwe normen heeft ertoe geleid dat sommige gemeenten de afgifte van vergunningen voor nieuwe 5G-antennes hebben stopgezet tot er meer informatie is. Sommige kantons in West-Zwitserland hebben besloten tot een moratorium op 5G-antennes, een beleid waartegen de federale overheid zich verzet en dat kan leiden tot gerechtelijke stappen.
Discussie over gezondheidsrisico’s, nepnieuws
De Belgische operator Proximus heeft zelf in verschillende Belgische gemeenten het 5G-netwerk, dat op 1 april live ging via de 2100 MHz frequentieband, moeten deactiveren na klachten van gemeenten. Dat heeft een woordvoerder van Proximus bevestigd. Onder meer in de Waalse gemeente Ottignies-Louvain-la-Neuve heeft Proximus het 5G-netwerk uitgeschakeld. Op welke plekken Proximus het 5G-netwerk nog meer heeft moeten uitschakelen is niet bekend.
Volgens Proximus is het 5G-netwerk op een aantal plekken 'uitgezet' gedurende de discussie met gemeenten. Het telecombedrijf wil burgers en gemeenten eerst beter informeren. Er gaat veel nep-nieuws over 5G rond op social media. Proximus wil daarom zowel burgers als gemeenten geruststellen en goede informatie geven.
Aanpak op drie punten
Een aanpak van al dan niet gerechtvaardigde zorgen over 5G op drie punten lijkt ons de meest effectieve oplossing. Het hard aanpakken van extremisme zoals brandstichting; het minimaliseren van de impact van nepnieuws en complottheorieën; een serieuze en blijvende, op feiten gebaseerde dialoog over zorgen met betrekking tot gezondheidsrisico’s.
Ongeacht of er sprake is van een ‘lone wolf’ of meerdere copycat brandstichters, dit soort extremisme moet hard aangepakt worden. De impact op de mobiele dekking kan groot zijn en in theorie zelfs levens kosten, wanneer bijvoorbeeld 112 in een noodsituatie niet bereikbaar is. Het is dan ook noodzakelijk dat opsporingsdiensten werk maken van het vinden van de dader of daders. Minister Grapperhaus heeft het terecht over vrij forse straffen.
Ook moet waar mogelijk het nepnieuws dat de rondgang doet over 5G – zoals het voornoemde verband met de verspreiding van het coronavirus – zoveel mogelijk weggehaald worden van social media zoals Facebook en Twitter, en al helemaal geen podium krijgen van reguliere nieuwsmedia. Er zullen altijd mensen zijn die zich door dergelijke complottheorieën (zoals coronavirussen die via een 5G-netwerk hun slachtoffers zoeken) laten beïnvloeden. Het minimaliseren van deze beïnvloeding – volledig onderuit halen ervan zal nooit mogelijk zijn – moet een prioriteit blijven van overheden en social-mediaplatforms.
Geen onzin van aluminium hoedjes
De stralingseffecten van 5G op de gezondheid van mensen lijken vooralsnog nihil. De EM-straling blijft volgens metingen van Agentschap Telecom ruim onder de normen. Er is op het gebied van de (zeer beperkte) risico's van EM-straling al veel wetenschappelijke literatuur beschikbaar, ook 5G. Voorbeelden zijn recente Franse en Britse studies, evenals dat van het internationale agentschap ICNIRP.(standaarden inzake RF-emissies).
Los daarvan is het echter ook belangrijk om de zorgen die er bestaan over gezondheidsrisico’s niet af te doen als ‘onzin van een paar aluminium hoedjes’. Nog niet alles is bekend over de straling van 5G en het praktijkeffect op omwonenden van een antennemast, zeker niet over een langere periode. Onderzoek blijven verrichten, metingen blijven uitvoeren en in gesprek blijven met bezorgde burgers en gemeenten (zoals Proximus nu heeft besloten) is en blijft dus nodig.
Niet alleen omdat het respectvol is om zorgen niet onder het tapijt te schuiven. Maar ook omdat een op feiten gebaseerde dialoog de beste optie is om meer extremistische stappen - zoals het in brand steken van mobiele antennelocaties – tot een minimum te beperken. Wie zich gehoord en serieus genomen voelt, zal minder snel tot zo’n stap geneigd zijn.
