De FTC klaagt Facebook aan wegens 'illegal monopolisation'. We zetten de argumenten van beide partijen op een rij en concluderen dat gedwongen verkoop van Instagram en/of WhatsApp waarschijnlijk niet haalbaar is en bovendien niet effectief zal zijn.
De FTC, die toezicht houdt op antitrustzaken, trekt samen op met de Attorneys General (geleid door die van New York) van 46 staten, DC en Guam. De aanklacht komt neer op drie punten:
- De overname van Instagram in 2012, waarmee Facebook een bedreiging neutraliseerde en de toetredingsdrempel voor een concurrerend social network verhoogde.
- Facebook deed hetzelfde met WhatsApp omdat het vreesde dat WhatsApp een social network zou kunnen starten.
- Ontwikkelaars die Facebooks API's gebruiken, werd verboden concurrerende functionaliteiten te ontwikkelen en om naar concurrenten te verwijzen.
De mogelijke remedies:
- Verkoop van Instagram en/of WhatsApp.
- Strenger toezicht op toekomstige overnames.
- Een verbod op voorwaarden, opgelegd aan ontwikkelaars, die de concurrentie beperken.
Natuurlijk is Facebook het niet eens met de aanklacht, met als argumenten:
- Er is veel concurrentie van Google, Twitter, Snap, Amazon, TikTok, Microsoft ("people have more choices at their fingertips than ever before") en ook van televisie, radio en print op de advertentiemarkt.
- De FTC keurde beide overnames goed. Door er nu op terug te komen, geeft de FTC een negatief signaal aan bedrijven die innoveren en het trekt het de overnameregels van de Amerikaanse overheid in twijfel. Overigens stemden twee van de vijf FTC-leden tegen de nieuwe FTC-zaak.
- Facebook heeft sinds de overnames miljarden in beide geïnvesteerd, zonder dat de FTC ingreep.
- Op het punt van de ontwikkelaars zegt Facebook dat het met zijn voorwaarden zijn IP beschermt tegen 'freeriders', iets wat standaard gedaan wordt in de sector (zoals door LinkedIn, The New York Times, Pinterest en Uber).
- Er leven veel zorgen over de kwesties privacy en desinformatie (waartegen de internetplatforms zelfregulering tegenover stellen) maar daar draagt deze aanklacht niets aan bij.
- Toen Facebook Instagram overnam, had het 2 procent van de gebruikers van nu, 13 werknemers en bijna geen infrastructuur. "It was one of many mobile photo sharing apps and just one of many apps competing for people’s time and attention". De overname verminderde de concurrentie op geen enkele markt, terwijl de functionaliteit van Instagram sterk verbeterde.
- WhatsApp liet mensen wereldwijd tekstboodschappen versturen als alternatief voor SMS. "People were captive to telecom operators who raked in billions of dollars at massive markups for text messaging." Facebook schrapte de fee die aanvankelijk betaald moest worden. WhatsApp voegde functionaliteit toe, zoals bellen en videobellen.
Het ziet ernaar uit dat het aan langdurig juridisch gevecht wordt. De antitrustwetgeving staat centraal en de vraag is of deze aangepast moet worden voor het digitale tijdperk, met zijn platforms en 'winner-takes-all'- en netwerkeffecten.
Onderliggend gaat het om concrete zaken, waarvan we er een aantal benoemen.
- De eerdere goedkeuring door de FTC. Dit is een pijnlijk punt waar de FTC aan voorbij gaat.
- Een punt is ook dat Instagram en WhatsApp, onder de vleugels van Facebook, vele malen groter zijn geworden. Dat was het gevolg van autonome groei, gefinancierd door Facebook.
- Het doen van een overname om een concurrent uit de markt te nemen. Het is een bekend verschijnsel dat in alle sectoren voorkomt. Het is zeer de vraag of dit op zichzelf verboden is tegen de achtergrond van de mededingingswet - zeker als de FTC unaniem goedkeuring geeft.
- De overname van Instagram zou voor derden de toetredingsdrempel verhoogd hebben. Dit lijkt een vergezocht argument.
- Instagram was nog erg klein bij de overname, voor WhatsApp geldt dat minder (vandaar het hoge overnamebedrag van USD 19 miljard), ook al had het toentertijd ook slechts 55 werknemers.
- Facebook lijkt een goed argument te hebben tegen het API-argument van de FTC.
- Ook de opmerking van Facebook over privacy en desinformatie is terecht. De FTC lijkt met de zaak te willen inspelen op de maatschappelijke onvrede jegens de internetplatforms. Voor eventueel wangedrag van Facebook zijn andere remedies denkbaar, zoals de verplichting van een betaald abonnement waarbij reclame en het volgen ('tracking') van gebruikers achterwege blijven.
- Het is zeer de vraag of een gedwongen verkoop van Instagram en/of WhatsApp iets uithaalt. De drie diensten staan vanuit het gebruikersperspectief bijna volledig los van elkaar. Voor de consument zou er derhalve primair niets veranderen. Concurreren met de drie (het bereiken van het netwerkeffect) zou er niet gemakkelijker door worden. Wel blijft het argument over dat de diensten, indien los van elkaar, de concurrentie zouden kunnen zoeken met elkaar. Voor adverteerders zou dit betekenen dat zij met drie verschillende partijen onderhandelen in plaats van één. Facebook zou al direct concurreren met WhatsApp via de Facebook Messenger. De FTC zelf oppert de mogelijkheid dat WhatsApp een social network zou starten, al moet gezegd worden dat succes bepaald niet gegarandeerd is. Denk aan de vele pogingen van Google om te concurreren met Facebook, van Google+ tot Keen - alles zonder tastbaar resultaat. Tegenover dit alles staat echter een van de basisprincipes van het internettijdperk: winner-takes-all. het gaat niet altijd op (denk aan AWS, Azure en Google Cloud) maar soms wel, zoals Google in Search, Amazon in e-commerce en Facebook in social networking. Concurrentie is er wel (Bing, Etsy, Pinterest, Snap, Twitter) maar veroordeeld tot een bijrol - door de consument.
We kunnen dit artikel niet anders afsluiten dan met de opmerking: de tijd zal het leren.
