Opta kondigt aan dat het sancties heeft opgelegd aan KPN en laat ook weten dat per direct het toezicht wordt verscherpt. Er is niet alleen een nieuwe deuk geslagen in het publieke imago, ook het professionele wantrouwen is toegenomen.
Wat de overtreding is en wat de sanctie, dat zal moeten blijken bij publicatie van de besluiten. Noch Opta, noch KPN wil daarop vooruitlopen. Als de laatste twee jaar de graadmeter zijn, dan zit het probleem bij KPN Zakelijke Markt.
In januari 2010 oordeelde Opta dat KPN ongeoorloofde kortingen heeft gegeven om zakelijke klanten vast te houden, via Klant Partner Programma’s (KPP’s). Daarnaast dreigde Opta met een boete voor de kortingsactie WBA van mei 2010. In die zaak kreeg KPN gelijk van de beroepsrechter. In beide gevallen ging het om overtredingen van de non-discriminatie-regels.
Ook de Zakelijk BelBasis-actie van begin 2011 is omstreden. KPN zet de contracten voor telefonie om in contracten voor onbepaalde tijd, tenzij de klant opteert voor een tijdelijk contract. De zaak werd door concurrenten van KPN hoog opgenomen. Opta besloot dat de actie op zichzelf toelaatbaar is, maar dat KPN niet tijdig het opzegrecht heeft geboden. Daarvoor werd in november nog een dwangsom opgeëist.
OT2010
Rond de aanbestedingsprocedure OT2010 voor de vaste telefonie van de overheid bleek dat KPN de concurrentie op achterstand heeft gezet. Het Wholesalebedrijf kwam met een korting, maar vertelde dat eerst aan het zakelijke retailbedrijf en pas daarna aan de wholesale afnemers. KPN kon daardoor lager inschrijven dan de concurrentie. Later kwam ook boven water dat KPN afspraken had gemaakt om het Rijk te compenseren voor de vertraging in de aanbestedingsprocedure.
Boetes en sancties zijn niet eens het grootste probleem. De boete die Opta kan leggen, is maximaal 450.000 euro: voor ‘gewone’ overtredingen van de Telecommunicatiewet. Als het gaat over diensten waarop (in dit geval KPN) gereguleerd wordt, dan wordt de boete gebaseerd op de omzet.
Als basis geldt dan een boete die 10 procent is van de omzet die het bedrijf heeft gehaald uit de overtreding. Die basis kan worden vermenigvuldigd met maximaal een factor 5, als het een zeer ernstige overtreding betreft. In geval van recidive kan de boete nog eens worden verdubbeld.
De boete kan dus hoog oplopen, maar er is wel een veiligheidsklep. De boete zal niet hoger zijn dan 10 procent van de relevante omzet van het bedrijf. De ervaring leert bovendien dat het bij de rechter vrijwel altijd lukt om boetes gedeeltelijk of zelfs helemaal van tafel te krijgen.
Compliance-overleg
In alle hierboven genoemde procedures kan ook een verband worden gelegd met KPN’s Compliance-programma. In 2005 kwam KPN onder verscherpt toezicht te staan, na hoge boetes op de zakelijke markt. In de jaren daarna is de verstandhouding geleidelijk verbeterd, in april 2008 hebben Opta en KPN een compliance-handvest gesloten.
In dat akkoord verplicht KPN zich tot een aantal maatregelen om de spontane naleving van de regels binnen de organisatie te verbeteren. Het programma wordt jaarlijks geëvalueerd. De laatste evaluatie die Opta gepubliceerd heeft, ging over de periode tot april 2010, dus jaar 2. Recentere informatie is niet openbaar gemaakt.
Uit de rapportage blijkt dat enkele indicatoren in dat jaar verslechterd zijn. KPN maakt elke twee weken een lijst van potentiële en geconstateerde problemen. Opta vindt echter dat die lijsten niet volledig zijn, omdat de toezichthouder door eigen onderzoek of via andere marktpartijen dingen tegenkomt die niet op die lijst staan. Verder vindt Opta dat KPN in een aantal gevallen te traag is met het implementeren van regulering.
Een ander punt voor Opta is dat er compliance-risico’s bestaan blijven in alle geledingen van het bedrijf en dat er niet genoeg gebeurt om lering te trekken. In het geval van OT2010 is het duidelijk dat de 'chinese walls' tussen Wholesale en KPN’s retailbedrijf niet hebben gewerkt. Dat wordt omschreven als een voortdurend aandachtspunt.
Tot slot is er een enquête onder medewerkers van KPN, die een ongunstiger beeld geeft dan eerst. Zo daalt het geloof dat de Raad van Bestuur het voldoen aan de wet zwaarder laat wegen dan de targets. Minder medewerkers denken dat ze overtredingen intern kunnen melden zonder persoonlijke repercussies. Dat wekt de indruk dat het compliance-programma is uitgewerkt.
De eerste evaluatie leverde KPN op dat het toezicht werd versoepeld van verscherpt naar gewoon toezicht. De tweede evaluatie dat er nog geen sprake kon zijn van het doel van de exercitie, namelijk lichter toezicht. Zoals gezegd, de nieuwere evaluaties zijn nog geheim, maar ze gaan wel over de periode waarin Opta een reeks van overtredingen heeft geconstateerd.
Er is geen sprake van dat het Compliance-programma wordt opgezegd door een van beide partijen. Het is ook geen doel op zich, maar een middel om te komen tot lichter toezicht en een effectiever werkende markt. Daar is echter geen sprake van.
Komend jaar moet KPN het nodige aanpassen voor de nieuwe ronde marktanalyses en de nieuwe gedragsregels. Opta geeft nu aan dat het geen vertrouwen heeft dat KPN dat tijdig en gehoorzaam zal doen. De toezichthouder geeft bovendien een publiek signaal af dat KPN professioneel gezien niet te vertrouwen is, wat ook door NMa en de politiek zal worden opgepakt. Komend jaar worden de taken van de nieuwe fusietoezichthouder vastgelegd in twee wetten.
