Het Rathenau Instituut vindt dat gemeenteraden gerichter aandacht moeten besteden aan de gevolgen van digitalisering. Ondanks de grote en groeiende impact van digitalisering (snellere mobiele netwerken, werken op afstand en in de cloud, etc.) op bedrijfsleven en samenleving, discussiëren gemeenteraadsleden zelden over de maatschappelijke en sociale gevolgen ervan binnen de gemeentegrenzen.
Rathenau baseert zijn bevindingen op gesprekken met zo’n 30 raadsleden, wethouders, griffiers en deskundigen uit verschillende gemeenten. Op basis hiervan heeft het instituut nieuw denkraam met vijf stappen ontwikkeld. Die kan lokale volksvertegenwoordigers helpen om bewustere keuzes te maken bij digitalisering.
Gemeenten maken al volop gebruik van digitale technologie en zien steeds meer nieuwe mogelijkheden op dit terrein ontstaan. Zo kunnen slimme lantaarnpalen niet alleen straten verlichten - al dan niet afgestemd op de actuele verkeersdrukte - maar ook toezicht houden op de veiligheid in buurten en burgers de mogelijkheid bieden om accu’s op te laden van elektrische auto’s en fietsen.
Onverwachtse neveneffecten
Gemeentelijke digitaliseringsprocessen blijken echter ook regelmatig onverwachte neveneffecten te hebben, die vaak ook ongewenst zijn. Het Rathenau Instituut noemt in het vandaag verschenen rapport Raad weten met digitalisering drie belangrijke redenen waarom digitalisering desondanks zelden een onderwerp is op de agenda van de gemeenteraad:
- Raadsleden zijn zich vaak nog te weinig bewust van de brede sociale en maatschappelijke impact van digitalisering.
- Daarnaast denken ze vaak dat ze onvoldoende kennis hebben om met dit thema aan de slag te gaan.
- Ook zien ze digitalisering vaak vooral als een uitvoeringskwestie en daarmee als iets dat niet onder hun verantwoordelijkheid valt.
Geen democratische onderbouwing
Doordat gemeenteraden zich weinig over digitalisering uitspreken, ontbreekt het feitelijk aan de democratische onderbouwing van de beslissingen die worden genomen, licht directeur Melanie Peters van het Rathenau Instituut het rapport toe. “Het denkraam dat we hebben ontworpen, helpt raadsleden om digitaliseringskeuzes te zien als politieke keuzes.”
Het denkraam is in principe toepasbaar voor alle beleidsterreinen. Bij de vijf genoemde stappen gaat het om het vaststellen van de doelen en het in kaart brengen van de mogelijkheden om daar invloed op uit te oefenen (de sturing), de gewenste en ongewenste effecten die daarbij kunnen optreden en hoe de sturingsmogelijkheden zo kunnen worden ingezet dat de gewenste maatschappelijke effecten maximaal zijn en de ongewenste worden geminimaliseerd.
Het Rathenau Instituut schreef het rapport op verzoek van de Vereniging van Griffiers, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
