KPN en zijn kersverse CEO Eelco Blok geven een winstwaarschuwing af. Zij verwijzen naar snel veranderend consumentengedrag (substitutie van mobiele voice en SMS door apps zoals pingen en WhatsApp, vooral maar niet alleen door jongeren) en naar prijsdruk op de zakelijke markt, beide overigens alleen in Nederland.
Als remedies voor de Nederlandse activiteiten stelt KPN voor:
- De invoering van data-centric mobiele bundels en ‘volume-based pricing’. De uitdaging daarbij is om de bundels en voorwaarden (caps, out-of-bundle prijzen en snelheden) zodanig te construeren, dat de zware gebruikers geprikkeld worden om een duurder abonnement te nemen.
- Extra investeringen in VDSL, met gebruikmaking van nieuw technologieën, namelijk bonding (2011, goed voor grofweg een verdubbeling van de snelheden), vectoring (ook 2011 en wederom een verdubbeling) en phantom mode (2012, voor een winst van 30-40%); voor een toelichting zie ons achtergrondartikel ‘Het einde van network upgrades is nog niet in zicht’, 27 oktober 2010. Wat dit per saldo betekent voor de snelheden over VDSL, is echter nog niet geheel duidelijk.
- Een ontslagronde van 4.000-5.000 banen (20-25% van de Nederlandse workforce) tot 2015, vooral door outsourcing en offshoring van de back-office. De reorganisatiekosten zijn 250 à 300 miljoen euro.
- Ook de dienstenbundels op FTTH zullen worden aangepast om concurrerender te zijn met de kabel.
Het effect op de guidance is beperkt: de extra investeringen (100 miljoen euro) en een tegenvaller op EBITDA-niveau van 200 miljoen euro (exclusief het effect van de reorganisatie) worden dit jaar opgevangen met een belastingmeevaller van 300 miljoen euro. Dat houdt verband met een verlaagde belasting van 5% op winsten uit innovaties, waardoor het effectieve belastingtarief dit jaar daalt naar 21 procent (2010: 24%) en daarna zelfs naar 20 procent. Voor de periode na 2011 zegt KPN zijn leidende positie te kunnen vasthouden als het gaat om ‘shareholder remuneration’ (dividend en inkoop van eigen aandelen). Details volgen op 10 mei, wanneer KPN de targets voor de komende jaren uit de doeken doet tijdens een Investor Day.
De timing van de winstwaarschuwing verrast, want eind januari leek er nog niets aan de hand te zijn en werd de bestaande guidance bevestigd. Smartphones en apps zijn niet nieuw en Telefónica liet al in januari 2011 weten dat het gebruik van dergelijke apps de SMS-inkomsten met 19 procent verlaagde. De vraag is verder: waarom hebben E-Plus en Base geen last van deze trend? OK, de penetratie van de smartphone is daar lager, maar dat betekent dus dat het effect van ‘over-the-top’ diensten zoals Skype en WhatsApp KPN in Duitsland en België nog boven het hoofd hangt. Deze kwesties zorgen ervoor dat het aandeel KPN in eerste instantie met een verlies van zo’n 8 procent reageert, ondanks het feit dat de marktverwachting toch al onder de guidance lag van 5,5 miljard voor de EBITDA over 2011.
Maar er kan ook anders naar deze winstwaarschuwing gekeken worden. Op de eerste plaats is het niet ongebruikelijk voor een nieuwe CEO om de bezem door een onderneming te halen en de verwachtingen bewust naar beneden bij te stellen, een fenomeen dat bekend staat als een ‘big bath’. Overigens heeft Blok daarbij een beperkte speelruimte, want onder Scheepbouwer was hij natuurlijk mede verantwoordelijk voor het beleid. Daarnaast kan de waarschuwing gezien worden in het licht van de ontwikkelingen bij Opta, dat momenteel broedt op regelgeving voor de komende jaren. KPN heeft er alle belang bij de zaken slecht voor te stellen om te komen tot lichtere regulering (en tot regulering van de kabel).
Zoomen we in op de twee probleemgebieden, dan zien we het volgende:
- NL, Consument, Mobiel: dienstenomzet -8,1 procent naar 399 miljoen euro door regulering (-4,4%), verschuiving van de aandacht weg van prepaid (ca. -2%) en het genoemde veranderende gedrag (ca. -2%). Dat laatste komt overeen met ongeveer 9 miljoen euro. De bijdrage van non-voice aan de ARPU is opgelopen tot 37 procent. Van de postpaid abonnees heeft 42 procent een smartphone en 51 procent een databundel.
- NL, Zakelijk, Vast: omzet -7,2 procent naar 346 miljoen euro, maar dat is vertekend door een incidentele bijdrage van 22 miljoen in Q1 van 2010, terwijl Q1 van 2011 profiteert van de overname van Atlantic Telecom (12 miljoen). Autonoom gaat het daardoor om een daling van 17 miljoen euro (-4,8%).
Tellen we de tegenvallers op, dan komen we tot een totaal van 26 miljoen euro op omzetniveau, op een kwartaalomzet van KPN als geheel van 3,235 miljard euro – minder dan 1 procent dus. De totale EBITDA was in Q1 1,269 miljoen (-4,1%), terwijl over heel 2011 de EBITDA volgens de oude doelstelling onveranderd moest zijn. De EBITDA van de consumententak in Nederland is zelfs met 5 procent gestegen, maar die van de zakelijke tak daalde met 13 procent.
Conclusie: Blok lijkt erg zwaar in te zetten met deze (vervroegde) winstwaarschuwing, omdat de daadwerkelijke impact op de resultaten beperkt is. Natuurlijk doet Blok er verstandig aan direct in te grijpen, anders zou de negatieve omzetontwikkeling kunnen versnellen. De voorgestelde remedies kunnen van KPN alleen maar een sterker bedrijf maken, zodat over een paar kwartalen, en zeker na 2012 (wanneer de effecten van MTA-verlagingen grotendeels uitgewerkt zijn), wellicht alweer meevallers aangekondigd kunnen worden. Ook het lagere belastingtarief helpt de komende jaren. Wellicht zijn er politieke motieven in het spel: deregulering van KPN, regulering van de kabel, en een ontslagronde moet natuurlijk per definitie ondersteund worden door verslechterende resultaten.
Ter vergelijking: de Europese incumbents dalen op de diverse aandelenbeurzen momenteel allemaal met grofweg een procent, terwijl KPN ruim 8 procent lager noteert. Voor meer helderheid en details aangaande het vaste net (VDSL, Reggefiber) moeten we nog even geduld hebben tot 10 mei.
