KPN slaagt er niet in omzetgroei te realiseren en heeft zich daarbij neergelegd. De huidige strategie leidt hiertoe en de vraag is of een heroriëntatie daar wellicht verandering in zou kunnen brengen. De koers van het aandeel daalt sinds maart 2016 en veerde alleen in 2019 op onder invloed van overnamegeruchten. Heilige huisjes, zoals verticale integratie en convergentie, moeten misschien ter discussie gesteld worden. Voorlopig beschermt de hoge winstgevendheid het bestuur tegen dit soort discussies. Het opdrogen van desinveseringsmogelijkheden als bron van cash is een eerste test - nog afgezien van de huidige coronacrisis, waardoor (aldus KPN) de MKB- en de grootzakelijke markten (samen 10% van de groepsomzet) in gevaar kunnen komen.
Kortom, de vraag is hoe lang de huidige strategie van KPN houdbaar is.
Omzet daalt, winstgevendheid op recordniveau, desinvesteren loopt ten einde
De omzet van KPN in Nederland is gedaald naar EUR 5,45 miljard per annum (4 kwartalen). Over 2014 was dat bijna een miljard meer. Wel staat de winstgevendheid momenteel op een recordniveau, met de EBITDA-marge als maatstaf. Daardoor, en door desinvesteringen, kan het zich veroorloven veel te investeren (ca. 20% van de omzet), rente te betalen (ca. 7% van de omzet), belasting af te dragen (ca. 3% van de omzet), dividend uit te keren (ca. 9% van de omzet) en waar nodig de schuld af te bouwen.
Het beeld van de kwartaalcijfers van KPN is al enige tijd onveranderd. De topline loopt terug (klanten, ARPU, omzet, operationele kasstroom over vier kwartalen) maar het bestuur redt de bottomline (resultaat, dividend) met kostenmaatregelen en verkoop van bedrijfsonderdelen.
KPN kan waarschijnlijk nog jaren doorgaan met kostenbesparen en is daarin zeer bedreven. Met het huidige tempo schrapt KPN per annum zo'n 1.100 banen (in 2020 waarschijnlijk minder door de coronacrisis en de belofte herstructurering te onderbreken). De indirecte kosten (vooral personeel) dalen daardoor met tussen de 5 en 10 procent op jaarbasis.
Het verkopen van bedrijfsonderdelen is eindig. Het maakte de afgelopen jaren mogelijk dat KPN een groeiend dividend uitkeerde en tegelijk (zoals in Q1) de schuldenlast flink reduceerde. De komende drie jaren staan geen grote aflossingen op het programma (de kaspositie volstaat), waardoor het dividend niet direct in gevaar is. Als de rente laag blijft, dan zal herfinancieren geen probleem zijn.
Kleine factoren voor de groei
Op de langere termijn moet KPN op zoek naar groeifactoren - of het wordt een nutsbedrijf met een stabiel dividend.
Een bescheiden bijdrage aan de groei komt van een aantal factoren:
- Jaarlijkse prijsverhogingen.
- De toename van de bevolking.
- De mobiele markt lijkt uit te bodemen, nu de ARPU-daling bij KPN Consumer is teruggebracht tot 2,4 procent.
- Het moderniseren van het netwerk (IP, glasvezel, 5G, etc.) snijdt aan twee kanten: het vergroot de omzet via de ARPU en het verlaagt de kosten door een hogere efficiency. Overigens geeft KPN bij de Q1-resultaten aan de verglazing financieel op eigen kracht te kunnen doen ("Able to self-fund large scale fiber roll-out"). Dat lijkt een verwijzing naar bijvoorbeeld Iliad en Bouygues in Frankrijk, die investeerders zich laten inkopen in hun netwerken om de investeringslast gezamenlijk te dragen.
Langere termijn: thinking outside the box
Voorlopig echter is van groei geen sprake. KPN is een stagnerende onderneming. Dat is het gevolg van een aantal zaken die wellicht allemaal tegen het licht gehouden moeten worden. Een kwestie van 'thinking outside the box'.
- Concurrentie van andere infrastructuren: Ziggo en kleine operators van kabel- en glasvezelnetwerken; Vodafone en T-Mobile in mobiel. Op dit front heeft KPN weinig ruimte om te manoeuvreren.
- Een vrijwel verzadigde markt (breedband, televisie, telefonie) gekoppeld aan een gebrek aan innovatie. Mobiel breedband is de fase van hoge groei voorbij, IPTV wint niet langer marktaandeel op kabel- of satelliettelevisie, vaste telefonie wordt gekannibaliseerd door mobiel en OTT-diensten. Diensteninnovatie vindt hoofdzakelijk over-the-top plaats - van streaming video tot hosted VoIP. Nieuwe markten, van smart home tot IoT, willen nog niet van de grond komen of worden door de internetbedrijven gekaapt (het bitpipesyndroom: met apparatuur en een platform (app) van Amazon, Google of Apple heeft de consument van KPN enkel een breedbandlijn nodig). Het IoT draagt slechts 1 procent bij aan de groepsomzet.
- Verkoop van bedrijfsonderdelen, inclusief onderdelen die ooit aangemerkt werden als groeimotor, zoals KPN Consulting. Terwille van de eenvoud neemt KPN hiervan afscheid. We moeten het afwachten, maar verkoop van KPN Health en KPN Security zou in dit beeld passen.
- Een eenzijdige focus op convergentie (FMC, fixed-mobile convergence). FMC-aanbieders wijzen op de voordelen (meer omzet per huishouden, meer binding) maar het verloop (churn) daalt per saldo niet. Het is ironisch te constateren dat KPN op alle fronten klanten verliest, behalve in het segment postpaid mobile-only (KPN Consumer). De FMC-penetratie van de breedbandbasis daalde in Q1 voor het eerst, van 49,2 naar 49,0 procent. Dat gold ook voor de FMC-penetratie van de postpaidbasis: van 62,8 naar 62,5 procent. KPN verliest ieder kwartaal ongeveer 1,5 procent van zijn klantenbasis (huishoudens), een cijfer dat nu zelfs iets hoger ligt dan in het verleden.
- Het vrijwillig handhaven van wholesale in de sinds kort gedereguleerde markt is positief. Het maakt van concurrenten partners in de strijd tegen Ziggo (vast) en tegen Vodafone en T-Mobile (mobiel). Vooralsnog is het een klein bedrijfsonderdeel met een omzetbijdrage van slechts 11 procent (vast en mobiel). De toekomst zal moeten uitwijzen of de ongereguleerde tarieven en voorwaarden wholesaleklanten kunnen bekoren.
