De technologiesector worstelt met een aantal grote problemen, die knagen aan een belangrijke asset voor ondernemingen zoals Google, Facebook en Amazon: reputatie. Echter, het beschermen van privacy, het filteren van nepnieuws en het beheersen van de implicaties van kunstmatige intellegentie zijn niet de enige problemen. Beschuldigingen van misbruik van een dominante marktposities duiken steeds meer op. Verschillende maatregelen staan ter discussie, tot en met ondernemingssplitsing. De gevolgen kunnen groot zijn maar voorlopig blijft een draconische maatregel uit. Wel is er een risico van reputatieschade. Google zal binnenkort goed moeten uitleggen hoe het met Android omgaat, zonder de dienstenconcurrentie te beperken.
Misbruik van marktmacht
We noemen drie gevallen van potentieel misbruik van marktmacht.
- Facebook heeft met WhatsApp een bijna-monopolie in chat en dwingt mensen de app te downloaden, zo beweert de Duits Minister van Justitie. Zij stelt interoperabiliteit met andere platforms voor als maatregel. Dat lijkt geen realistische optie, want andere apps en SMS zijn uiteindelijke ook platforms waarvoor de consument actief moet kiezen.
- Google is al beboet door de EC vanwege vermeend misbruik van de dominantie van Google Search om de eigen Google Shopping service te bevoordelen boven commercediensten van concurrenten. Binnenkort komt daar waarschijnlijk een boete bij voor een soortgelijke behandeling van Android. In een recente editorial stelt de Boston Globe voor Alphabet te splitsen. Dat zou volgens verschillende lijnen kunnen gebeuren, bijvoorbeeld door Google Search apart te zetten van de rest van de onderneming en het plaatsen van advertenties te openen voor derden. Een tegenargument is dat de consument geen directe schade ondervindt en zelfs veel baat heeft bij talloze Google-diensten (zoals Search, Maps, YouTube).
- Amazon zou zijn e-commerce platform misbruiken om eigen brands (waarvan er zo'n 100 zijn) te bevoordelen boven producten van derden. De huidige omzet van 12,5 miljard US dollar zou over vier jaar kunnen verdubbelen. De tools die het zou gebruiken om de verkoop van zijn eigen brands te bevorderen zijn een review dienst (Amazon Vine) en de 'big data' die het heeft over de bezoekers van zijn websites. Deze data zijn overigens te koop voor concurrrende brands. Maatregelen liggen evenwel niet voor de hand, om twee redenen: ten eerste zorgt Amazon ervoor dat de consumentenprijzen dalen, niet stijgen. En ten tweede is het aandeel van Amazon op de grotere retailmarkt nog altijd bescheiden.
Verder zou je nog het eventuele duopolie van Google en Facebook kunnen noemen op de markt voor digitale advertenties. Samen zouden zij een aandeel hebben van ongeveer 80 procent. Echter, dit is het gevolg van de populariteit van hun 'inventory', hun content en 'time spent'. Daar komt bij dat Amazon het duopolie steeds meer uitdaagt en sterk groeiende reclame-inkomsten heeft. Zoals andersom Google zich ontwikkelt tot uitdager van Amazon op de e-commerce markt.
Monopolie a priori geen probleem
A priori is er niets tegen een monopolie als dit organisch groeit als gevolg van een uitmuntende dienst. Er ontstaat pas een probleem als het monopolie gebruikt wordt om de prijzen op te drijven. Of om opkomende concurrentie tegen te werken. Je zou dit laatste kunnen vermoeden bij de investering die Google doet in een concurrerend besturingssysteem. Als Google het bedrijf inlijft en vervolgens van de markt haalt, zou dat reden tot zorg kunnen zijn.
Ook is er een probleem als het monopolie gebruikt wordt om er een tweede monopolie bovenop te bouwen. Een soort 'koppelverkoop'. Dat is bekend van de antitrustzaak tegen Microsoft. dat zijn Internet Explorer browser koppelde aan het Windows OS. Het probleem dat hierbij optreedt, is dat van de 'dubbele pet', dat een Chinese Muur noodzakelijk maakt. Het is ook bekend in de telecom, waar incumbents op de retailmarkt concurreren met hun wholesaleklanten, als gevolg van regulering. Enige mate van splitsing (indien noodzakelijk structural separation) zorgt voor de Chinese Muur. Amazon is overigens een bedrijf dat laat zien dit heel goed zelf te kunnen oplossen: op de retailmarkt concurreert Amazon Prime Video met Netflix en tegelijk is Netflix 'wholesale' klant van AWS (Amazon Web Services).
Geen splitsing
Waarschijnlijk loopt Google binnenkort tegen een tweede boete van de EC aan omdat het zijn eigen diensten bevoordeelt via Android ('koppelverkoop') door eisen op te leggen aan smartphonefabrikanten. Het zal met maatregelen moeten komen om ervoor te zorgen dat het Android-platform de diensten-concurrentie niet lam legt. Draconische maatregelen zoals een ondernemingssplitsing zullen wel uitblijven. De internet majors stellen immers gratis talloze diensten ter beschikking en dragen bij aan prijsdruk. Transparantie is vereist om te voorkomen dat de reputatie een deuk oploopt.
