Het plan voor de 3,5 GHz-veiling is nogal problematisch. Inmarsat heeft de veiling tegen weten te houden met een kort geding, maar het bedrijf is niet de enige die er ontevreden over is. Het spectrum wordt gebruikt voor satelliet en voor lokaal breedband, zowel in permanente als tijdelijke verbindingen. De mobiele sector aast op het spectrum voor 5G. Het is onmogelijk te combineren.
Het belangrijkste wat deze veiling had moeten doen, was opschieten met 3,5 GHz. Dit doel is al mislukt, juist omdat het plan zoveel nadelen heeft:
- De veiligheid van de scheepvaart komt in het geding
- Private besloten netwerken zitten in onzekerheid
- De nieuwe vergunningen storen met die in Duitsland en België
- Nederland loopt steeds verder achter met 3,5 GHz voor 5G
- Er is nog geen beleid voor 26 GHz voor 5G
Het is nu beter om met een schone lei te beginnen.
Op 30 juni heeft de voorzieningenrechter in Rotterdam de planning van de veiling stilgelegd. Begin september meldde staatssecretaris Mona Keijzer dat zij een adviescommissie ging benoemen om een oplossing te vinden. Nog dezelfde maand vertrok ze uit het kabinet en uit de Tweede Kamer.
Twee maanden later is het nog niet gelukt om een adviescommissie te vormen en dat is wellicht ook niet zo vreemd. Zij moet in een paar weken voor elkaar gaan krijgen wat EZK niet voor elkaar gekregen heeft in de afgelopen vijf jaar, namelijk een goede veiling organiseren.
Dit vraagt om specialisten die dit technische en juridisch taaie dossier kunnen hanteren en geen enkele schijn van belangenverstrengeling wekken. En ook om mensen die er ook nog heel veel tijd in kunnen stoppen, want dit is niet iets wat je er eventjes bij doet naast een drukke baan. EZK hoopt nog steeds dat er snel die experts gevonden kunnen worden.
Inmarsat moet maritieme noodcommunicatie leveren
Satellietbedrijf Inmarsat gebruikt het grondstation in Burum voor de satellieten van de generatie I-4. Die communiceren met de schepen in 1,5 GHz frequenties, maar sturen hun verkeer naar de grond in een ander kanaal, namelijk rond de 3550 MHz. De ontvanger in Burum is hiervoor de hoofdlocatie. Fucino in Italië fungeert als back-up.
Zonder dat grondstation is het maritieme noodverkeer niet gegarandeerd. Precies dit spectrum is bestemd voor 5G. Het is theoretisch mogelijk om een beschermingszone in te stellen rondom een satellietgrondstation. Alleen zou dan heel Noord-Nederland geen 5G krijgen. Hoe vaak Inmarsat ook beweert dat co-existentie mogelijk is, dit is gewoon geen optie.
Wat Inmarsat er niet bij zegt, is dat deze situatie tijdelijk is. De Inmarsat-4-satellieten zitten al dicht bij het eind van hun levensduur. Binnen een paar jaar is de brandstof op en stoppen ze met werken. De opvolgers zijn al gelanceerd, gebruiken andere satellietbanden en hebben dit 3,5 GHz-probleem dus niet.
Inmarsat is pas halverwege dit jaar begonnen om een grondstation in te richten in Nemea in Griekenland. Op een al bestaande locatie wordt er een schotel bijgebouwd, om Burum te kunnen vervangen. Inmarsat is duidelijk bezig om zijn oudste satellieten nog zo lang mogelijk uit te melken, liefst totdat ze er spontaan mee ophouden. En het wil dat de Nederlandse overheid hiervoor opdraait, terwijl men al jaren weet dat 5G eraan komt.
Dit is extra zuur omdat Inmarsat niet alleen noodcommunicatie levert, maar ook miljarden verdient aan zijn vrijwel-monopolie op commercieel breedband voor scheepvaart en luchtvaart. Slecht gedrag van Inmarsat wordt hiermee beloond, maar het is ook EZK geweest dat Inmarsat er al jaren de gelegenheid toe geeft.
Voor lokale gebruikers dreigt het einde
Dan is er de kwestie van de bestaande gebruikers. De 3,5 GHz-band is lang geleden bestemd voor besloten netwerken voor mobiel breedband. Een deel van deze vergunningen loopt af in september 2022, een deel in 2026. Deze groep maakt zich zorgen, dat laten de reacties op de consultatie zien.
Deze vergunningen zitten in het hele gebied tussen 3400 MHz en 3800 MHz en zitten in de weg voor 5G. Om ruimte te maken, wil EZK alle vergunningen verhuizen naar de twee stukken 3400-3450 MHz en 3750-3800 MHz. Over deze (gedwongen) migratie is nog steeds geen duidelijkheid. Gebruikers weten niet waar ze aan toe zijn, terwijl er over minder dan een jaar al vergunningen aflopen. Dit beleid is juridisch zeer kwetsbaar.
Sommige van die toepassingen zijn overigens echt niet meer zo belangrijk. Het kan gaan om wireless verbindingen voor bewakingscamera’s, een soort van private wifi. Veel van die vergunninghouders kunnen overstappen op andere technologie, maar dan moeten ze wel wéten wat hun investering waard is, ook over een paar jaar.
Sommige van die toepassingen gaan wel echt ergens over. Niet alleen Inmarsat is naar de rechter gestapt, maar ook ECT. Misschien kan de rechter zich binnenkort buigen over de vraag of je in Rotterdam nog containerschepen kan uitladen. Of dat dat niet meer kan, omdat EZK de vergunning laat aflopen zonder een alternatief te bieden.
Afwijkende indeling stoort vergunningen
Het plan voor de veiling wijst 3400-3450 MHz toe aan private netwerken, samen met 3750-3800 MHz. De belangrijkste reden was om snel het stuk daartussen vrij te maken voor 300 MHz aaneengesloten ruimte voor mobiele licenties.
Deze indeling wijkt af van wat in andere landen gangbaar is. De Europese Unie heeft gekozen voor de indeling 3400-3700 voor mobiel en 3700-3800 voor private netwerken.
Deze afwijkende indeling levert ook grote problemen op voor de gebruikers van private netwerken. Duitsland heeft al tientallen vergunningen afgegeven in het banddeel 3700-3800 MHz. Daarin komt private 5G tot ontwikkeling.
Frequentiebeleid is nog steeds een nationale competentie, dus de Nederlandse overheid mág de Europese Commissie negeren. De vraag is of het hándig is.
3,5 GHz is ongepaard spectrum. Dat betekent dat signalling, downlink en uplink elkaar gaan afwisselen in timeslots. Elke operator moet hetzelfde schema aanhouden, anders help je zogezegd de hele band om zeep door gebrek aan synchronisatie.
De aangrenzende stukken voor private netwerken zijn echter niet gesynchroniseerd. Die gaan dus zorgen voor behoorlijke overlast. De mobiele operators moeten filters aanbrengen waardoor ze een deel van hun capaciteit inleveren.
Twee van de drie mobiele vergunningen in Nederland krijgen daarmee te maken. Nederland veroorzaakt dit probleem met time slots ook in België en Duitsland, want die houden zich wel aan de internationale indeling en radiogolven stoppen niet bij de landsgrens.
Geen beleid voor 26 GHz
Dan is er nog een vierde probleem dat om een oplossing vraagt. De Europese Unie heeft drie banden aangewezen als onmisbaar voor 5G: 700 MHz als lage band, 3,5 GHz als middenband en 26 GHz als hoge band met veel capaciteit over korte afstand.
Nederland was veel te laat met het veilen van 700 MHz. Die veiling is pas in 2020 gehouden. Operators werd voorgehouden dat ze tijdig duidelijkheid zouden hebben over de voorwaarden van de 3,5 GHz-band. De 3,5 GHz-veiling werd in feite gekoppeld aan de Multibandveiling van 2020.
Tijdig was dan: Q1 van 2020. Die belofte is niet waargemaakt. Die duidelijkheid komt er misschien in Q2 van 2022, met veilen in 2023. Het is lastig om vol te houden dat die veilingen nog steeds aan elkaar gekoppeld zitten. Het is nog lastiger om uit te leggen dat er nog steeds geen beleid is ontwikkeld voor 26 GHz terwijl dat ook al in 2020 al verdeeld had moeten zijn.
Daarom: veil 3,5 GHz samen met 26 GHz
Beter dus om die koppeling tussen 700 en 3500 los te laten. Er moet een nieuwe veiling ontworpen worden. Die moet 3,5 GHz gaan bevatten, samen met 26 GHz. Die banden moeten de standaardindeling krijgen, net als in de buurlanden.
Dat moet een realistisch perspectief geven aan de bestaande vergunninghouders van private netwerken, met een overgangstermijn voor de ‘2022’-vergunningen en een incentive voor houders van een ‘2026’-vergunning om die eerder vrij te maken. Het zou een optie kunnen zijn om indoor toepassingen makkelijker te maken. Ook Inmarsat moet de tijd krijgen om zijn verhuizing uit te voeren en de continuïteit van de nooddiensten veilig te stellen.
Dit vraagt om een overbruggingsperiode, waarin de 3,5 GHz band nog beperkingen heeft. Een voorbeeld daarvan is te vinden in België. Het BIPT geeft nu telkens een vergunning van zes maanden voor stukken van de 3,5 GHz. Dit is ook een tijdelijke oplossing, maar wel eentje waarmee operators een begin kunnen maken.
Al deze stappen komen neer op een vrij harde breuk met het beleid van de afgelopen tijd. Het nieuwe kabinet zou serieus kunnen overwegen om spectrumbeleid weg te halen bij het ministerie en het onder te brengen bij een versterkte toezichthouder. Gezien het trackrecord van EZK van de afgelopen tien jaar kan het alleen een verbetering zijn.
