Nederland geeft ongericht vorm aan digitale transitie. Dat concludeert het Rathenau Instituut. Er is al bewustwording en er zijn losse acties, maar koppeling tussen innovatie en maatschappelijke vraagstukken ontbreekt.
In 2017 liet het instituut al weten dat de ICT-infrastructuur van Nederland onvoldoende beschermd is tegen de snel toenemende (internationale) cybercriminaliteit. Dat werd daarna ook erkend door overheidsinstanties zoals de NCTV. Nu is ook de digitalisering van economie en samenleving onder de loep genomen.
Nederland is wel zich bewuster geworden van de impact van digitalisering op de samenleving. Met de in juni aangekondigde overkoepelende Digitaliseringsstrategie heeft het kabinet digitalisering op de agenda gezet als maatschappelijke transitie. Maar voor een digitale transitie waarin mensen en waarden centraal staan, moeten overheden en bedrijven acties doelgerichter vormgeven vanuit maatschappelijke uitdagingen.
Kansen voor Nederland, Europa
Juist hier liggen volgens het Rathenau Instituut de grote kansen voor Nederland en Europa, in vergelijking met rivaliserende economieën zoals China en de Verenigde Staten. Dit blijkt uit een analyse van het Rathenau Instituut van tientallen wetsvoorstellen, rapporten en acties van nationale en internationale organisaties. Met name China is sterk in opkomst als kenniseconomie.
Het Rathenau Instituut formuleert een aantal aanbevelingen om de digitale transitie beter vorm te geven. Centraal staat daarbij het begrip maatschappelijk verantwoord digitaliseren. Dat moet het uitgangspunt zijn wanneer bedrijven en overheden innoveren. Kansen van technologie zijn er in deze optiek alleen als deze transitie is ingebed in de samenleving en hierover internationale afspraken worden gemaakt. Verder is het van belang te blijven investeren in de positie van toezichthouders.
Knelpunten nog niet vertaald naar beleid
Op het gebied van cybersecurity en privacy zijn al veel stappen gezet, maar knelpunten als discriminatie, uitsluiting en het verlies van autonomie zijn nog niet vertaald naar concrete beleidsmaatregelen. Dat geldt ook voor thema’s als de bescherming van de democratie, transparantie van algoritmen, en een eerlijke concurrerende economie.
Sommige technologieën en de daarmee samenhangende maatschappelijke kwesties zijn bovendien nog niet geagendeerd. Voorbeelden zijn gezichtsherkenning (via smartphone of andere camera's), virtual en augmented reality en de effecten van digitale technologie op de gezondheid.
Koppeling tussen vraagstukken en innovatie
Melanie Peters, directeur van het Rathenau Instituut stelt dat er al veel bewustwording en losstaande acties te zien zijn. "Wat ontbreekt is de koppeling tussen maatschappelijke vraagstukken en innovatie. Voor de uitdagingen waar we als samenleving voor staan, moeten overheden en bedrijven doelgerichter digitaliseren.”
De Tweede Kamer discussieert volgende week over de kabinetsstrategie.
