Niemand zal moeite hebben met de intentie van het wetsvoorstel, maar we kunnen er wel een paar vraagtekens bij zetten. Wat zijn precies de risico's waar het hier om gaat? Is de bestaande wet- en regelgeving onvoldoende om deze risico's het hoofd te bieden? Moet dit niet op Europees niveau geregeld worden? Hoe stel je harde en objectieve criteria vast op grond waarvan een overname geblokkeerd kan worden? Houden transacties uit het verleden stand onder de nieuwe wet (privatisering KPN, overname Ziggo door Liberty, fusie VodafoneZiggo)?
Risico's
Om te beginnen constateren we dat het verkopen van infrastructuur (KPN) ervoor zorgt dat de overheid de controle ten dele is kwijtgeraakt. En door private IT-bedrijven in te huren voor het beheer, wordt ook een bepaald risico geïntroduceerd (Fox-IT). Maar om welke risico's gaat het? We noemen drie zaken:
- Het belemmeren van de dienstverlening. Mismanagement of te weinig investeren kunnen oorzaken zijn. Verschillende remedies zijn actief: commerciële service-level agreement (SLA's), marktwerking (concurrentie), wetten rond bijvoorbeeld universele dienstverlening en de netneutraliteitswet. Daarnaast noemt het wetsvoorstel de mogelijkheid dat politieke motieven een rol kunnen spelen (chantage door te dreigen een netwerk plat te leggen).
- Het leegroven van de over te nemen partij. Jaren geleden is dit met o.a. TDC (de Deense PTT) gebeurd. Buitenlandse belangen werden verkocht, de rem ging op de investeringen en het bedrijf werd volgeladen met schuld om de overnemende partij extra dividend te kunnen uitkeren. Tot op zekere hoogte kennen we dit ook van Ziggo (dat zijn eigen overname betaalde) en van VodafoneZiggo (dat bij de oprichting direct is volgestopt met vreemd vermogen om direct uit te keren aan de overnemende partijen).
- Onrechtmatig omgaan met informatie (afluisteren, hacken, etc.). Hier is reeds wetgeving voor actief. Het probleem ligt eerder bij de handhaving.
Rode vlag
Vervolgens noemt het voorstel drie kenmerken van overnemende partijen die voor een rode vlag zullen zorgen:
- Criminele activiteiten. Telia en Samsung zijn in verband gebracht met omkoping en bij BT (Italië) is sprake van boekhoudfraude. Jaren geleden speelde dat laatste bij MCI WorldCom en KPNQwest. Zelfs bij deze gerespecteerde ondernemingen zijn malversaties dus niet van tevoren uit te sluiten.
- Financieel kwetsbaar. Is dit een verwijzing naar balansverhoudingen? Waar ligt dan de grens? En als een partij daar overheen gaat door een tegenvallende gang van zaken, hoe wil de overheid dan ingrijpen?
- Niet-transparante eigendomsstructuur. Dit kan verwijzen naar de Japanse en Koreaanse conglomeraten, waar een klein belang via een getrapte structuur toch zeggenschap geeft. Of naar de verschillende klassen van aandelen (A, B, C), zoals bekend van bijvoorbeeld Alphabet en Facebook (en binnenkort Snap). De zeggenschap blijft daardoor bij de oprichters, ook al houden zij een economisch minderheidsbelang. Denk ook aan de diverse Amerikaanse mediabedrijven waar John Malone veel macht heeft, ondanks minderheidsbelangen (Liberty Global, Liberty Media, Liberty Interactive, Discovery, Starz, etc.).
Willekeur, bureaucratie en discounts
Liberty Global is een goed voorbeeld. Het heeft, met een zwakke balans en een niet-transparante structuur (A en B aandelen), een landelijk dekkend kabelnetwerk gekocht in Nederland, maar van een catastrophe is geen sprake. Bij de pogingen van América Móvil om KPN over te nemen stond heel Den Haag (overheid en KPN) op de achterste benen, ook al was er geen concrete reden voor om deze onderneming a priori de deur te wijzen.
Sowieso moeten we niet vergeten dat diverse grote telecombedrijven al in buitenlandse handen zijn: VodafoneZiggo (Vodafone en Liberty Global), T-Mobile (Deutsche Telekom) en Tele2 (Tele2 Group).
Geen enkele onderneming komt waarschijnlijk zomaar door deze screening. In theorie krijgen Nederlandse aandelen hierdoor een discount van beleggers, zoals nu ook het geval is bij Proximus (meerderheid Belgische overheid). KPN kan gedag zeggen tegen zijn theoretische overnamepremie. En bij iedere overname zijn bedenkingen mogelijk, waardoor het handhaven van deze nieuwe wet extra bureaucratie met zich meebrengt. Het is dan ook de vraag of de huidige wet- en regelgeving niet voldoende is.
