WhatsApp kondigde op 7 januari aan dat het zijn algemene gebruiksvoorwaarden gaat aanpassen. Onder de nieuwe voorwaarden krijgen WhatsApp en Facebook de mogelijkheid om gebruikersdata met elkaar uit te gaan wisselen. De meeste nieuwe bepalingen gelden niet voor gebruikers uit de Europese Unie, omdat het delen van data tussen WhatsApp en Facebook door de EU is verboden. Desondanks is de discussie ook niet onopgemerkt gebleven bij Nederlandse gebruikers, zo blijkt uit een representatief onderzoek van Telecompaper binnen het Consumer Insights Panel, uitgevoerd in februari 2021. Bijna een op de vijf (18%) Nederlanders geeft in dit onderzoek aan vanwege de gewijzigde gebruiksvoorwaarden van WhatsApp van plan te zijn gebruik te gaan maken of over te stappen naar andere messaging-diensten zoals Signal of Telegram of zelfs helemaal te willen gaan stoppen met het gebruik van WhatsApp. Dit ondanks het feit dat veel gebruikersvoorwaarden niet gelden voor Europese gebruikers.
Op dit moment geniet WhatsApp nog het voordeel dat nagenoeg alle Nederlanders gebruikmaken van de messaging-dienst. Uit het Dutch Apps Market-Rapport van Telecompaper over het vierde kwartaal van 2020 blijkt dat 95 procent van alle Nederlanders WhatsApp op hun smartphone geïnstalleerd hebben staan. Daardoor is WhatsApp een bruikbare en betrouwbare messaging-dienst om nagenoeg iedereen te kunnen bereiken. Alternatieve messaging-diensten zoals Signal en Telegram hebben in Nederland een beduidend kleinere installed base.
Gebruikers die een harde overstap maken van WhatsApp naar Signal of Telegram en daarbij hun WhatsApp account beëindigen, isoleren zichzelf daarmee van contactmogelijkheden met een behoorlijk deel van hun contacten. Pas wanneer het gros van alle contacten gebruik maakt van Signal of Telegram worden deze diensten een bruikbaar en betrouwbaar alternatief voor WhatsApp. Daar is in Nederland nu nog geen sprake van, al kan de situatie snel veranderen.
Circa 200.000 Nederlanders stoppen of zijn gestopt met WhatsApp
Uit het onderzoek van Telecompaper blijkt dat iets minder dan twee procent van alle Nederlandse WhatsApp-gebruikers vanwege de gewijzigde voorwaarden volledig is gestopt of volledig gaat stoppen met het gebruik van WhatsApp. Op een installed base van iets meer dan 12 miljoen Nederlanders tussen de 16 en 80 jaar, gaat het bij dit percentage dus al om meer dan 200.000 Nederlanders die volledig is gestopt of volledig gaat stoppen met het gebruik van WhatsApp. Dat aantal is echter bij lange na niet groot genoeg om een marktbeweging naar Telegram of Signal in gang te krijgen.
Voor WhatsApp is het meer verontrustend dat veel gebruikers een geleidelijke overstap maken. Met ieder negatief bericht over WhatsApp zien concurrerende messaging-diensten een piek in het aantal nieuwe aanmeldingen. Uit het onderzoek van Telecompaper blijkt dat 16 procent van alle Nederlandse WhatsApp-gebruikers vanwege de gewijzigde gebruiksvoorwaarden van WhatsApp van plan is om gebruik te gaan maken van een andere messaging-dienst zoals bijvoorbeeld Telegram of Signal. Iets meer dan de helft van deze groep blijft WhatsApp naast andere messaging-diensten gebruiken en iets minder dan de helft van deze groep geeft aan WhatsApp te willen verlaten zodra het grootste deel van hun contacten ook bereikbaar is via een andere messaging-dienst.
Ingrediënten voor een kettingreactie zijn aanwezig
Vooral het aantal gebruikers van Telegram is gestaag aan het groeien. Telegram meldde kort nadat WhatsApp zijn nieuwe gebruiksvoorwaarden bekendmaakte dat het wereldwijd 500 miljoen maandelijks actieve gebruikers telt. Doordat de installed base van Telegram gestaag groeit, ontwikkelt de messaging-dienst zich op de achtergrond steeds meer tot een alternatief voor WhatsApp. Veel mensen die Telegram naast WhatsApp geïnstalleerd hebben staan, gebruiken Telegram momenteel nog niet intensief, maar een kettingreactie kan op gang komen zodra mensen merken dat anderen Telegram gaan gebruiken om contact met ze op te nemen en mensen zien dat steeds meer van hun contacten gebruikmaken van Telegram. Signal is aanzienlijk kleiner. Het aantal gebruikers van Signal zou in januari door het sentiment rondom WhatsApp verdubbeld zijn van 20 naar 40 miljoen.
WhatsApp is zelf het meest bekende voorbeeld dat zo'n kettingreactie plaats kan vinden. Rond 2010 ontwikkelde WhatsApp zich in hele korte tijd tot volwaardig alternatief voor SMS. Terwijl SMS bij iedereen werkt, waren mobiele gebruikers bereid om een externe app te installeren en te gaan gebruiken. Hier zat destijds uiteraard ook een financiële incentive achter, omdat messaging via WhatsApp gratis was en uitgebreidere mogelijkheden bood en voor SMS betaald moest worden. Officieel kostte WhatsApp in de beginjaren EUR 1,00 per jaar, echter is dat bedrag bij de meeste gebruikers nooit geïncasseerd.
Onder huidige omstandigheden vormt het bewustzijn over wat WhatsApp en Facebook met de persoonlijke data van gebruikers doet een incentive om over te stappen naar een andere messaging-dienst. Telegram probeert hierin overstappende WhatsApp gebruikers ook zoveel mogelijk te faciliteren om de overstapdrempels zo laag mogelijk te maken. Begin februari 2021 kondigde Telegram aan dat het mogelijk is om de chatgeschiedenis te importeren vanuit WhatsApp, Line en KakaoTalk. Óf en op welke termijn WhatsApp ingehaald kan worden door bijvoorbeeld Telegram is moeilijk te voorspellen en is ook sterk afhankelijk van het sentiment en de publieke opinie rondom zowel WhatsApp als Telegram.
Bovenstaand onderzoek is gebaseerd op het Telecompaper Consumer Insights Panel. De peiling is gedaan in februari 2021 onder 1.750 respondenten. Het panel bestaat uit leden in de leeftijd tussen de 16 en 80 jaar. Uitkomsten zijn gestratificeerd naar leeftijd, geslacht en opleiding. Voor meer informatie over ons panel en de mogelijkheden kan contact worden opgenomen met onze researchafdeling (research@telecompaper.com).
