De Nederlandse operators willen nog niet reageren op de ontwikkelingen rond de bewaarplicht voor telecomgegevens. Ze wachten het kabinet en de Tweede Kamer af. T-Mobile en Vodafone verwijzen naar de nietszeggende officiële reactie van Nederland ICT. XS4ALL zegt blij te zijn met de principiële uitspraak van het Europees Hof, maar verder af te wachten.
Nederland ICT stelt dat er “snel duidelijkheid nodig is” en roept de regering op om daarvoor te zorgen. Verder wordt de bewaarplicht omschreven als “een zwaar middel met aanzienlijke impact op de privacy van burgers”. Daarover heeft echter nooit enige twijfel bestaan.
De bewaarplicht noopt telecombedrijven om metadata te verzamelen van hun klanten. De bedrijven dienen gegevens op te slaan over wie met welk communicatiemiddel wie bereikt, hoe lang dat duurt en vanaf welke plek. De inhoud zelf valt er niet onder.
Het Europees Hof van Justitie heeft op 8 april de EU-richtlijn over dataretentie vernietigd. De bewaarplicht maakt een te grote inbreuk op de privacy en daarmee op de fundamentele rechten van Europese burgers, oordeelt het Hof in zaken die vanuit Ierland en Oostenrijk zijn aangebracht.
Het Hof is zelfs zo ver gegaan om de richtlijn met terugwerkende kracht te vernietigen. In Nederland is deze geïmplementeerd in artikel 13.2a van de Telecommunicatiewet. Dat wetsartikel blijft vooralsnog gewoon van kracht. Bovendien is het gelinkt aan het wetboek van strafvordering: bedrijven of bestuurders die niet meewerken, riskeren vervolging door het Openbaar Ministerie.
Afwachtende houding
Dat Nederland ICT een afwachtende houding aanneemt, is deels te verklaren uit het feit dat het nieuws nog vers is. Daarnaast is het een vereniging die standpunten eerst afstemt met de eigen leden, van wie de meeste gewend zijn hun eigen boontjes te doppen.
De branche heeft er nooit een geheim van gemaakt dat zij in de maag zit met de verplichtingen. Die bezwaren zijn enerzijds principieel, anderzijds praktisch. In het verleden heeft Nederland ICT – zonder succes – aangekaart dat de ISP’s kosten moeten maken voor de opslag van gegevens, de beveiliging ervan en de bevragingen.
De meeste kosten gaan zitten in personeelskosten en audits van medewerkers. Het bouwen van het archief en het opslaan kost relatief weinig. Nederland ICT schat de kosten op tientallen miljoenen euro’s per jaar en er staat geen vergoeding tegenover. Daarnaast is het zo dat een grote aanbieder die meerkosten makkelijker kan absorberen dan een kleine.
XS4ALL heeft zich van de providers het meest uitgesproken tegen de invoering van de bewaarplicht. De praktische bezwaren zijn deels of grotendeels opgelost in de twee jaar die het heeft gekost om de wet uit 2009 te implementeren
De principiële bezwaren blijven. De provider zegt blij te zijn, nu de Europese basis is verdwenen voor de wet die ze met tegenzin uitvoeren. Maar men wacht voorlopig ook de politiek af.
De bewaarplicht is bedoeld als opsporingsmiddel bij “ernstige misdrijven”, zoals het wetsartikel het formuleert. Metadata van telefoongesprekken moeten twaalf maanden worden bewaard, die van internetverkeer zes maanden.
In Den Haag wordt gewerkt aan een evaluatie van de bewaarplicht. De meest recente gegevens zijn die van het kalenderjaar 2012. De metadata van internetverkeer werden relatief weinig opgevraagd, enkele honderden keren. Telefoniegegevens werden bijna 57.000 keer opgevraagd, blijkt uit de evaluatie van het WODC, een onderzoekscommissie van Justitie. Het ministerie is nog bezig met de evaluatie en beantwoording van alle vragen uit de Tweede Kamer.
Staatssecretaris Teeven van V&J heeft in een eerste reactie gezegd te willen vasthouden aan de huidige praktijk dat politie en justitie verkeersgegevens kunnen gebruiken in strafzaken, bijvoorbeeld om een gestolen telefoon te kunnen terugvinden. Hij zegt acht weken nodig te hebben voor een reactie. D66, SP en GroenLinks stellen dat de bewaarplicht moet worden geschrapt.
