De Nederlandse datacentersector stagneert ondanks toenemende vraag naar digitale diensten, cloud en AI-toepassingen. Door gebrek aan stroomcapaciteit, ruimtelijke planning en regie vanuit de overheid dreigt Nederland zijn internationale koppositie te verliezen als digitale mainport van Europa. Dat stelt Stijn Grove, directeur van de Dutch Data Center Association (DDA), in een gesprek met Telecompaper in een nieuwe TP:Talks
De DDA vertegenwoordigt ruim veertig operators met in totaal ongeveer 140 datacenterlocaties. Daarnaast zijn circa 110 bedrijven aangesloten uit het bredere ecosysteem, waaronder toeleveranciers, ontwerpers en energieleveranciers. Gezamenlijk biedt de sector werk aan circa 15.000 mensen. Hoewel Nederland zo'n 6.000 datacenters telt, inclusief in-house faciliteiten, is het aantal grote commerciële datacenters beperkt tot ongeveer 180. De groei van vooral de kleinere, inefficiënte datacenters is al jaren afgenomen door outsourcing. De totale vraag naar capaciteit neemt echter fors toe door digitalisering, cloudgebruik en AI.
Stroomnet zit vol, plannen blijven steken
Volgens Grove is het gebrek aan ruimte op het stroomnet de grootste uitdaging voor verdere ontwikkeling van de sector. Door stroomcongestie kunnen datacenters geen nieuwe aansluitingen krijgen, terwijl de vraag juist explosief groeit. Tegelijkertijd ontbreekt het aan uitvoering van beleid. Grove wijst op het ontbreken van budget voor AI-voorzieningen in de voorjaarsnota, ondanks politieke aandacht voor digitale soevereiniteit. "Nederland excelleert in praten, maar doet feitelijk niets," aldus Grove.
Hoewel Nederland 50 procent van het landoppervlak als agrarisch gebied gebruikt, is de ruimtevraag van datacenters beperkt. De totale oppervlakte van alle Nederlandse datacenters bedraagt naar schatting 400 hectare, minder dan bijvoorbeeld de haven van Rotterdam (13.000 hectare). Desondanks staat de uitbreiding onder druk door politieke besluiteloosheid, publieke weerstand en trage procedures.
Slimme oplossingen blijven liggen door gebrek aan regie
De sector zoekt actief naar oplossingen, zoals het inzetten van eigen onderstations, het combineren van datacenters met kassen en het aansluiten via slechts één transformator om het stroomnet te ontlasten. Zo bouwde een datacenter in Schiphol-Rijk binnen twee jaar een eigen aansluiting op TenneT, terwijl een vergelijkbaar project door netbeheerder Liander twaalf jaar in beslag neemt. Grove pleit daarom voor doorbraakprojecten en samenwerking met netbeheerders via convenanten, bijvoorbeeld onder regie van het ministerie van Klimaat en Groene Groei (KGG).
De energietransitie biedt daarbij kansen: circa 50 procent van de wereldwijde Power Purchase Agreements (PPA's) komt van techbedrijven. Deze partijen financieren dus een aanzienlijk deel van de duurzame energieprojecten. Door dit type investeringen te combineren met efficiënter stroomgebruik kunnen win-winsituaties ontstaan. Een concreet voorbeeld van een innovatieve oplossing is de combinatie van een datacenter met een kassencomplex. In dit project worden stroom en restwarmte die vrijkomen in het datacenter direct gebruikt in de aangrenzende kas. Hierdoor hoeft het elektriciteitsnet niet verzwaard te worden en wordt de opgewekte duurzame energie dubbel benut. Dit soort koppelingen maken het mogelijk om lokaal congestie te vermijden en tegelijkertijd bij te dragen aan de verduurzaming van de glastuinbouw. Grove benadrukt echter dat het huidige versnipperde beleid over meerdere ministeries - Economische Zaken, Ruimtelijke Ordening en KGG - een snelle aanpak belemmert.
Nederland dreigt digitale positie te verliezen
Volgens Grove zijn andere landen als Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk Nederland inmiddels voorbijgestreefd in beleid én uitvoering. Internationale partijen wijken uit naar landen met meer duidelijkheid en ruimte. Grove waarschuwt dat Nederland afglijdt naar een regionale speler zonder digitale weerbaarheid, met economische gevolgen op lange termijn.
Datacenters leveren volgens Grove niet alleen infrastructuur, maar ook substantiële economische bijdragen. Zo is Middenmeer dankzij vestiging van hyperscales uitgegroeid van een van de armste tot een van de rijkste gemeenten van Nederland. Toch blijven negatieve beeldvorming en onjuiste aannames hardnekkig, zoals over waterverbruik. Uit cijfers van het CBS blijkt dat de sector slechts 0,04 procent van het landelijke waterverbruik voor zijn rekening neemt.
Oproep tot gezamenlijke aanpak in digitale sector
Grove roept de digitale sector op om meer gezamenlijk op te trekken. Naast datacenters omvat de sector ook netwerkbedrijven, hosters, contentproviders en scale-ups. Alleen met een gezamenlijke boodschap en concrete projecten kunnen misverstanden worden weggenomen en kan draagvlak ontstaan voor verdere groei. "We moeten nu echt doorpakken. De digitale infrastructuur is te belangrijk om te laten stagneren," besluit Grove.
Luister onze podcast via je favoriete podcast app. Of klik hieronder voor Spotify of Apple Podcasts.
