Het antwoord is, oppervlakkig gesproken, eenvoudig: er moet een gezonde wholesalemarkt komen. Derden, resellers, moeten op een level playing field kunnen concurreren. Gelet op het marginale bestaan van T-Mobile en Tele2 is daarvan nu geen sprake. KPN houdt een voor de hand liggend pleidooi voor een open kabel, vanwege de 'symmetrie'. Er is echter principieel niets op tegen om de asymmetrie nog zwaarder aan te zetten, namelijk door structural separation toe te passen op KPN. Maar dat zijn ingrepen die pas na jaren effectief kunnen zijn. Als er wijzigingen nodig zijn, dan ligt verbetering van de huidige wholesalevoorwaarden misschien meer voor de hand. De ACM zal de bekende concepten hanteren om het leven van T-Mobile, Tele2 en anderen te verbeteren: enerzijds is er de telecomgerelateerde aanmerkelijke marktmacht en anderzijds het algemenere misbruik van marktmacht. Maar er zijn misschien meer zaken om rekening mee te houden, zoals de rol van exclusieve content en kruissubsidiëring.
Intussen levert het buitenland interessante voorbeelden op van de beide rigoureuze ingrepen, open kabel en structural separation. Het Belgische duopolie van Proximus en Telenet, waarin de eerste zich ontwikkelde tot internationale koploper met VDSL, vertoont scheuren. Nadat de overheid de kabel opende voor concurrenten, kwam Telenet met het investeringsprogramma De Grote Netwerf en besloot Proximus voor volledige verglazing te gaan. Orange BE heeft nu weer perspectief om te groeien. In het VK heeft monopolistisch gedrag van BT geresulteerd in legal separation. De stap naar structural separation is dan nog maar klein en zal vooral door Vodafone UK warm ontvangen worden.
Ontwikkelingen: prijsverhogingen
Recente berichtgeving zal ACM steunen in de visie dat er iets moet veranderen:
- Bij de Q4-cijfers zagen we de markt van de vier grote aanbieders stabiliseren, met consolidatie en de multiplay als redenen. De grote operators zijn allemaal erg tevreden over het drukkende effect op de churn van dienstenbundeling.
- Een kleine golf van prijsverhogingen, deels ingegeven door snellere breedbandverbindingen en de kosten van content. Maar ook management is duur. Het leidinggevende trio van Liberty Global streek in 2016 gezamenlijk ruim 60 miljoen dollar op. Dat komt neer op 3 dollar per abonnee.
- Online.nl geeft zich gewonnen door 2P klanten die een 3P willen te verwijzen naar concurrent Ziggo in plaats van naar de eigen 3P, die nog steeds beschikbaar is. Het is een merkwaardige commerciële stap die niet bijdraagt aan de concurrentie.
- We hebben ook geconstateerd dat KPN en VZ zich tot op zekere hoogte afkeren van netwerkinvesteringen. Beide laten momenteel een dalende capex zien. De aanleg van glasvezel door KPN is naar een minimum gedaald, zo blijkt uit de Telecompaper FTTH Monitor. In plaats daarvan onderscheidt KPN zich vooral door een wholesalebedrijf en VZ door content.
Exclusieve content: geen verbod
Content speelt een opvallende rol. Het is al jaren een reden voor prijsverhogingen, zo horen we immers iedere keer weer bij de kwartaalresultaten. Voor Delta was de maat onlangs vol, met als gevolg dat de Discovery-kanalen op zwart gingen. De ACM gaat mee in de redenering dat content voor differentiatie zorgt en wil zelfs zo ver gaan exclusieve content te verbieden. Maar kunnen we echt niet zonder Max Verstappen? Of schiet Ziggo zichzelf in de voet en is de maat straks vol voor groot deel van de abonnees? Zij kunnen flink besparen door over te stappen op bijvoorbeeld T-Mobile (uit de Deutsche Telekom familie, die geen uitgesproken content strategie heeft) of NLEx, de kampioen van de no-frills aanbieders. Laat de markt maar zijn werk doen, dan zal uiteindelijk de consument met de voeten stemmen.
Kruissubsidiëring: evenmin verboden
Kruissubsidiëring vormt een extra dimensie. Het verschijnsel is van alle tijden en kan al evenmin verboden worden. Google biedt besturingssystemen en officepakketten gratis aan en Facebook levert gratis communicatiediensten door de kosten ervan te subsidiëren met de opbrengsten uit advertenties. Dat doet pijn bij respectievelijk Microsoft en telco's. Recent is NLE toegetreden tot de telecommarkt in Nederland. De triple play prijs is prompt de goedkoopste van de markt, iets wat zich eveneens uit kruissubsidiëring laat verklaren. De inkomsten uit energie, c.q. de hoge overstapkosten die in de energiemarkt gebruikelijk zijn, maken het mogelijk telecomdiensten te kruissubsidiëren. Het gevolg hiervan is dat de retailkant van de markt onder druk ligt, maar er zijn ook gunstige effecten: Facebook en Google dragen bij aan een groeiende vraag naar bandbreedte en NLE zorgt voor vraag naar wholesalediensten. Deze ontwikkelingen zorgen uiteindelijk voor nieuwe concurrentie van externe (niet-telecom) partijen. Het verweer van telco's ligt voor de hand: zelf OTT-diensten aanbieden (KPN Play, T-Mobile KNIPPR, de TV Everywhere diensten en ook de TV Française en TV Italiano apps van Ziggo) en zelf de energiemarkt betreden.
Welbeschouwd laten de recente prijsverhogingen zien dat ook KPN en VZ aan kruissubsidiëring doen. De prijzen van vast gaan omhoog, die van mobiel omlaag. Content, om nog te zwijgen van managementtkosten, zijn het smoesje voor de verhogingen. Maar met evenveel recht kun je stellen dat deze nodig zijn om de prijsverlagingen in mobiel te betalen. Dat laatste blijkt bijvoorbeeld uit het nieuwe Telecompaper EU Benchmark Rapport. Was Nederland een paar jaar geleden in mobiel nog aan de dure kant in Europa, sinds er vier MNO's zijn dalen de prijzen en ligt Nederland over een breed front onder de Europese gemiddelden. Een verbod op deze vorm van kruissubsidie ligt niet voor de hand. Maar hoe kom je tot een level playing field voor mobile-only aanbieders?. En zo zijn we terug waar we begonnen. De wholesalemarkt moet gerepareerd worden. Of dat nu via open kabel is (a la België), via separation (a la het VK) of via een andere ingreep.
