15 procent van de televisietoestellen in Nederlandse huishoudens is op dit moment een Ultra HD TV. Normaal gesproken zou de sportzomer een extra boost hebben gegeven aan de verkoop van UHD toestellen, maar de Covid-19 pandemie was een spelbreker. Los van de marketingkracht van live sport ligt de vraag op tafel wanneer de Ultra HD-belofte wordt waargemaakt. In een aantal artikelen gaan we dieper in op de ontwikkelingen van Ultra HD video-content. In het eerste deel analyseren we de ontwikkeling bij de lineaire zenders. Hier zien we dat de ontwikkeling erg traag verloopt. In deel twee bespreken we de positie van de streaming-partijen. Tenslotte gaan we in deel drie in op alternatieven zoals HD in combinatie met HDR en kijken we verder vooruit naar de andere trends zoals High Frame Rate.
De tv-merken lopen voorop met 4K en 8K
Zoals gebruikelijk in de tv-industrie zijn het de leveranciers van tv-toestellen die met nieuwe modellen het voortouw nemen in de innovatie van de beeldkwaliteit. Dit is zeker niet in alle gevallen succesvol gebleken. Een bekend voorbeeld zijn de 3D TV toestellen, die uiteindelijk niet geschikt bleken voor de woonkamer en nu niet meer worden aangeboden. Na het echec van 3D richtten de leveranciers zich op het verbeteren van de beeldkwaliteit. Dit gebeurt onder de naam Ultra HD.
In eerste instantie omvatte dit alleen 4K. Een 4K-toestel geeft vier keer het aantal pixels weer vergeleken met een HD toestel. Het HD (High Definition) signaal was een verbetering van het daarvoor gangbare SD (Standard Definition) signaal. Dit is nog niet het eind van de ontwikkeling. Inmiddels zijn de beeldscherm fabrikanten alweer bezig met de volgende stap, namelijk 8K. Het onderstaande plaatje geeft de verschillen in het aantal pixels weer.
Abonnement van kijker is nog vooral in HD
Om volledig de voordelen van meer pixels te kunnen beleven moet je dichter op de tv zitten. In de meeste huiskamers is dat niet de meest voorkomende afstand. Gesteld kan worden dat de overgang van SD naar HD een enorme vooruitgang in de kijkbeleving betekende, in het bijzonder voor sportwedstrijden en ander live-uitzendingen. De overgang naar 4K geeft niet eenzelfde toename in kwaliteitsbeleving. Het probleem voor de consument is dat het hebben van een 4K (UHD) beeldscherm niet bepalend is voor de kwaliteit die hij ontvangt. Om een 4K signaal te kunnen ontvangen moet de hele keten van productie en distributie zijn omgezet naar 4K. Het onderstaande plaatje geeft dit weer.
Om zicht te krijgen op de belofte van UHD zullen we de positie van de belangrijkste partijen in de keten onder de loep moeten nemen. Voor het leveren van een UHD signaal zijn primair de omroepen (NPO, RTL, SBS etc.) in samenwerking met de distributeurs (Ziggo, KPN, T-Mobile, etc.) verantwoordelijk. Ze moeten in staat zijn om een 4K-signaal aan te bieden (zender) en door te geven (distributeur), wil de consument dit gaan zien. Dit is geen eenvoudig verhaal. Ter illustratie: het heeft meer dan 10 jaar geduurd voordat naast het SD-signaal voor alle zenders een HD-signaal werd aangeboden.
Omroepen maken nog niet alles in 4K
De omroep is in eerste instantie verantwoordelijk voor de kwaliteit van het signaal. Op dit moment wordt aan de distributeur zowel een HD-signaal als een SD-signaal geleverd. Een kanaal bestaat echter uit een groot aantal onderdelen. Gewoonlijk is het een mix van liveregistraties (met name bij de grote zenders en sportzenders), films en series die vooraf zijn opgenomen, reclames en promo’s. Films en series worden over het algemeen al geproduceerd in 4K. De camera’s zijn niet veel duurder van de HD-camera’s die hiervoor werden gebruikt. Het wordt een heel ander verhaal als we kijken naar producties waarin de regie wisselt tussen meerdere camera’s, zoals liveproducties. Voorbeelden zijn de grote entertainmentshows en de liveregistraties van sportwedstrijden.
Naast camera’s hebben we hier regiewagens nodig die het uiteindelijke beeld produceren en ook verbindingen naar de centrale locatie waar het signaal wordt geproduceerd in de eindregie. Dit is de laatste schakel tussen de omroep en de distributeur. Het basissignaal is het HD-signaal. Dit wordt omgezet, geconverteerd naar een SD signaal. Dit gaat volledig automatisch. Vervolgens worden beide signalen aangeboden aan de distributeurs. Alle distributeurs komen dit in Hilversum ophalen. Om de overstap naar UHD te maken dient de omroep alle onderdelen in 4K te produceren. Het is wel mogelijk om bepaalde onderdelen om te zetten van HD naar UHD, maar dat werkt alleen voor programma’s die bestaan uit "pratende hoofden", programma’s met weinig snelle camerabewegingen. Voor sportuitzendingen en grote entertainment shows is dat onwenselijk.
Omroepen staan voor grote investeringen
Waarom maken de omroepen niet de slag naar 4K nu de consumenten steeds meer UHD toestellen kopen? De belangrijkste bottleneck zit in de investeringen voor de realisatie van een signaal in 4K. Ook hebben omroepen te maken met een natuurlijke vertraging. Alle apparatuur wordt in vijf jaar afgeschreven en soms wordt de levensduur met beperkte vervangingsinvesteringen opgerekt tot zeven à acht jaar. Op het moment dat er nog afschrijvingen plaatsvinden op de gedane investeringen dan heeft een omzetting naar 4K twee effecten: extra kosten vanwege vervroegd afschrijven en extra kosten door de hogere investeringen in 4K. Een omroep zal alleen gaan investeren na de afschrijfperiode en zal dan kijken of de extra kosten van 4K opwegen tegen mogelijke extra inkomsten.
Dat laatste is door Corona volledig uit beeld geraakt. Lagere advertentie-inkomsten dwingen zenders om drastisch te bezuinigen en consumenten zullen niet bereid zijn om structureel te worden geconfronteerd met hogere tarieven. Het ziet er op korte termijn niet goed uit voor de zenders met relatief veel live entertainment. De vraag is waarom zenders met nauwelijks live (meer camera) registraties niet eerder omgaan naar 4K. Immers films en series worden in 4K gemaakt. Dit heeft alles te maken met de extra kosten voor het produceren van het lineaire kanaal. Dit vindt plaats in de eindregie, waar het signaal wordt samengesteld. Ook dient bedacht te worden dat op dit moment het meeste bronmateriaal niet in 4K beschikbaar is. Het aandeel 4K-content zal gaan groeien, maar op dit moment is het grootste deel van de content nog alleen in HD beschikbaar.
Distributeurs moeten 4K-ontvangers plaatsen
Ook de distributeurs zullen moeten investeren om de distributie van 4K mogelijk te maken. In de eerste plaats dient er voldoende capaciteit in het netwerk beschikbaar te zijn. Dit is verschillend voor een IP-netwerk en een kabelnetwerk. Vandaar dat al enige jaren geleden de afschakeling van analoge tv is begonnen, waarbij Ziggo de laatste is die analoge signalen afschakelt. CanalDigitaal heeft al eerder de distributie van SD via de satelliet gestaakt. Consumenten dienden dan wel een HD ontvanger aan te schaffen.
Recent hebben KPN en Ziggo een 4K-ontvanger op de markt gebracht. Ziggo meldt dat het inmiddels 400.000 4K-mediaboxen heeft geleverd aan klanten, op een installed base van 3,87 miljoen aan het eind van het tweede kwartaal. De distributeurs zullen niet vol gas geven om een dergelijke box aan de consument te leveren, nu het aanbod van 4K-titels nog gering is. De nieuwe ontvangers hebben overigens wel het voordeel dat ze gekoppeld zijn aan het internet en dus ook toegang bieden tot de on demand aanbieders als Netflix, Videoland en Amazon. Deze kunnen relatief eenvoudig 4K aanbieden naast HD. In deel 2 van de "De belofte van Ultra HD" gaan we in op de positie van de streaming partijen bij het aanbod van UHD content.
Digitale technologie zal een belangrijke rol spelen om weer terug te keren naar een enigszins normaal functionerende samenleving. Telecompaper heeft over de jaren een uitgebreide database opgebouwd omtrent de digitale consument. Welke devices worden gebruikt, welke apps, hoe wordt er gecommuniceerd, hoe worden nieuwe communicatie middelen opgenomen, hoe snel penetreren de streaming aanbieders de TV markt. Met deze database kunnen we snel nieuwe inzichten krijgen hoe consumenten reageren op snel veranderende omstandigheden. Zo kan bijvoorbeeld snel inzicht worden verkregen hoeveel mensen nieuwe Corona tracking-apps kunnen gebruiken, immers de oudere toestellen zullen een dergelijke functie niet ondersteunen. We kunnen nagaan hoeveel mensen een ontoereikende internet verbinding hebben om effectief thuis te werken. We kunnen toetsen hoeveel mensen live concerten kunnen ontvangen en casten naar een groot TV scherm. Door aanvullende vragen toe te voegen aan de al rijke database kunnen we analyses maken die verder reiken dan de mening van consumenten. We kunnen dit ook toetsen aan de feitelijke omstandigheden.
