Na ruim een maand van maatregelen hebben we goed zicht op de impact van de coronacrisis op de TMT-sectoren. Veel minder duidelijk is hoe de recessie en het onvermijdelijke economische herstel eruit gaan zien. We plaatsen een paar kanttekeningen en spreken de voorzichtige verwachting uit dat het herstel vlotter zal zijn dan na dat van na de kredietcrisis van 2007-2011.
Directe impact: margedruk
Om te beginnen de directe impact van de huidige crisis. Een analyse hiervan laat zien waar de economische crisis vandaan komt. In onze nieuwsvoorziening hebben we onze corona-dossiers in het Engels en in het Nederlands. Daarnaast geven wij een speciaal wekelijk overzicht van het internationale coronanieuws en op basis daarvan een nieuwsoverzicht voor de Nederlandse markt. Kort samengevat:
- De telecomsector constateert spectaculair meer verkeer als gevolg van thuiswerken en lockdown. Alleen het international-roamingverkeer keldert. Het resulteert niet in een omzetstijging want veel diensten (videobellen) worden gratis over-the-top afgenomen en breedbandverbindingen kennen geen datacap zoals in mobiel. De kosten nemen wel toe (afwikkeling, interconnectie, rechten). Een (kleine) positieve impact is er op de inkomsten uit telefoontikken en mogelijk neemt de consument een duurder internetabonnement af vanwege de toegenomen vraag naar bandbreedte. Retaillokaties zijn gesloten maar gaan in sommige gevallen alweer open. Mogelijk treedt hierdoor uitstel op in de aankoop van smartphones en mobiele abonnementen. Al met al lijkt de omzet niet heel erg te zullen veranderen door de crisis maar de kosten nemen wel toe. Dat leidt tot margedruk en kan telecombedrijven ertoe bewegen hun prijzen te verhogen.
- De mediasector ervaart een sterke stijging van de vraag naar content. Tegelijk krijgt de advertentiemarkt klappen door het ontbreken van live-events (sport). De kwaliteit van de 'inventory' daalt en dus ook de advertentietarieven. Vooral SVOD-diensten zoals Netflix (reclamevrij!) doen het goed. Het ontbreken van events en de producties voor film, televie, theater etc. zorgt voor een ontslaggolf.
Herstel kan snel gaan maar is afhankelijk van de overheid
Het is belangrijk te constateren dat de huidige crisis geen economische oorsprong heeft maar door het COVID-19-virus en overheidsmaatregelen wordt veroorzaakt. Bewegingsbeperkingen hebben op vrijwel iedereen invloed en de impact op de economie is direct duidelijk. Er is een ontslaggolf gaande, faillesementen en winstwaarschuwingen zijn aan de orde van de dag. Het debiteurenrisico neemt toe. Volgens Moody's zijn het de sectoren entertainment, horeca, retail en transport waar de meeste ontslagen vallen.
Toch mogen we ervan uitgaan dat ontslagen veelal tijdelijk zijn. Ondernemingen zullen een nieuwe start, of desnoods een doorstart, maken. De vorm van het economische herstel (een V, W, U of L-shaped recovery) zal afhankelijk zijn van het tempo waarin de bewegingsbeperkingen en het 'social distancing' worden opgeheven. Van invloed daarbij zijn natuurlijk ook de ontwikkeling van een vaccin, het optreden van groepsimmuniteit en het inzetten van apps (en metadata) om de verspreiding in te dammen. Daarnaast spelen steunpakketten van de overheid en 'relief funds' vanuit de sctoren zelf een rol.
Op dit moment is het totaal niet te voorspellen wanneer de economie weer volledig draait. Overheidsbeleid verschilt per land en daar komt nog bij dat de 'lock-down' mogelijk blijvende gedragsverandering in gang zet. Dat laatste kan een positieve impact hebben op het economische herstel in het algemeen en het herstel in de TMT-sectoren in het bijzonder. Meer aandacht, bij het weer opstarten van de economie, voor digitalisering en duurzaam ondernemen zal bijdragen aan het herstel.
Vergelijking met 2008: recessie minder diep
De vorige recessie vond zijn oorsprong in de woningmarkt en verspreidde zich geleidelijk over de hele wereld. De ontwikkeling van de gemiddelde huizenprijs in Nederland laat zien dat de piek in augustus 2008 werd bereikt en de bodem (zo'n 20% lager) halverwege 2013, een periode van vijf jaar. De beurzen liepen op de ontwikkelingen vooruit en 'overdreven' wellicht. Zo kelderde de AEX-index van oktober 2007 tot maart 2009 maar liefst bijna 50 procent. De S&P 500 liet een nog iets sterkere daling zien over dezelfde periode.
Het is natuurlijk de vraag of de beurzen in de huidige crisis de bodem al gezien hebben. Vooralsnog laat de S&P 500 een correctie zien van medio februari tot media maart (daarna is herstel ingezet) van bijna 35 procent. De maximale correctie van de AEX was ook zo'n 35 procent. Daarmee is de crash minder diep maar vooral van veel kortere duur. Het zal ermee te maken hebben dat de dubbele oorzaak in het virus en overheidsingrepen gelegen is. Hoe eerder het virus onder controle gebracht wordt, hoe eerder de overheden hun beperkingen kunnen laten varen.
Kortom, als het al zo is dat de markten vooruitlopen op een hervatting van de economie en een 'second leg' blijft uit, dan zal de recessie minder diep en waarschijnlijk van kortere duur zijn.
Impact op telecom: a-cyclisch
Zoals gezegd, de telecomsector wordt door de crisis geconfronteerd met een spectaculair grotere vraag, terwijl international roaming als bron wegvalt. Het levert nauwelijks hogere inkomsten op, terwijl de kosten toenemen. Het gevolg is margedruk. De eerste winstwaarschuwingen en dividendverlagingen hebben we al gezien.
Op de iets langere termijn tekent zich een recessie af. Tenzij er een 'V-shaped recovery' volgt, kunnen we een aantal manieren van invloed bedenken van een recessie, hoe kort of lang deze ook mag duren.
- De telecomsector geldt als behoorlijk acyclisch (c.q. laatcyclisch) als gevolg van de grote behoefte aan connectiviteit en het gebruik van langlopende abonnementen en contracten.
- Als het aankomt op kostenbesparingen, dan heeft de consument wel een paar opties. Het 'kan altijd goedkoper'. In theorie is een recessie goed voor prijsvechters. De aanschaf van een nieuwe smartphone kan worden uitgesteld en abonnementen kunnen een stapje omlaag worden geschroefd (minder data, minder minuten, minder snelheid, minder zenders). Gratis diensten zullen het in deze omgeving goed doen en betaalde diensten waar mogelijk vervangen. Te denken valt aan bellen via WhatsApp of gebruikmaken van WiFi in plaats van 4G.
- Gedragsveranderingen in de huidige crisis kunnen blijvend zijn. Meer thuiswerken en meer gebruikmaken van videobellen en webinars geeft steun aan de sector door het grote belang van infrastructuur en stelt de consument in staat kosten te besparen zonder zijn telecombudget te beperken.
Les van de kredietcrisis: opkomst prijsvechters
Wat hebben we in de vorige crisis zien gebeuren in de telecomsector? De smartphone, de opkomst van het mobiele internet en het fenomeen van de OTT-diensten zijn vooral van na die periode, dus een vergelijking is niet heel zinvol. Wel is het opvallend dat een aantal prijsvechters in die periode het levenslicht zag - en nog altijd op de markt aanwezig is: Simpel, Ben (geherintroduceerd door T-Mobile), hollandsnieuwe (Vodafone) en Youfone.
